چگونگی سازماندهی کمپین توقف قتلهای ناموسی

کشتن زنان به نام قتل‌های ناموسی، بخشی از فرهنگ تبعیض جنسیتی علیه زنان است که حقوق انسانی اولیه آنها را نادیده گرفته است. در ایران ۲۰ درصد مجموع قتل‌ها و ۵۰ درصد قتل در خانواده‌ها دلیل ناموسی دارد. قتل‌های ناموسی در همه دنیا اتفاق می‌افتد. بر اساس گزارش‌های رسمی سازمان ملل متحد، هر ساله حدود ۵۰۰۰ زن قربانی قتل‌های ناموسی می‌شوند.

قتل‌های ناموسی یک سنت و رویه باستانی است و بروز آن ناشی از طبیعت جوامع مردسالارانه است. براساس رسوم و سنت‌های گذشتگان، مردان باید از ناموس، شرف و آبروی خود محافظت کنند و این نگاه ریشه در حس مالکیتی دارد که مرد نسبت به زن از دوران باستان تا کنون دارد. اگر چه بیشترقربانی‌های قتل‌های ناموسی زنان هستند، اما در میان دگرباشان جنسی هم قتل‌های ناموسی زیاد دیده می‌شود. تعداد بسیاری از قتل‌های ناموسی همجنسگرایان در کشورهای خاورمیانه اتفاق می‌افتد که علت قتل توسط خانواده‌ها مخفی می‌شود.

در سراسر جهان کمپین‌هایی با محوریت قتل‌های ناموسی از گذشته وجود داشته است. به عنوان مثال در سال ۱۹۹۹ در اردن کمپین قتل‌های ناموسی توسط رعنا حسینی یکی از فعالان حوزه زنان راه‌اندازی شد. در ایران نیز موضوع قتل‌های ناموسی همیشه یکی از بحث برانگیزترین مسائل حقوقی و اجتماعی زنان بوده است. کمپین توقف قتل‌های ناموسی یکی از کمپین‌هایی است که با محوریت قرار دادن مسئله قتل‌های ناموسی، ​​در راستای پایان دادن به خشونت علیه زنان فعالیت می‌کند. 

ایده و انگیزه شکل‌گیری کمپین

مسئله قتل‌های ناموسی همیشه یکی از مسائل مورد توجه فعالان حقوق زنان بوده است. در جریان کشته شدن رومینا اشرفی، دختر نوجوان ۱۴ ساله ایرانی اهل تالش، به دست پدرش در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹ و تهییج فضای مجازی ایده شکل‌گیری کمپین، به ذهن رضوان مقدم رسید. او برای جلوگیری از فراموش شدن مسئله قتل‌های ناموسی و حساس نگه داشتن جامعه تلاش کرد تا کمپینی در راستای کاهش خشونت را‌ه اندازی کند.

خانم دکتر مقدم درباره انگیزه تشکیل این کمپین می‌گوید: «من پیش از این، بارها در رابطه با خشونت علیه زنان کار کردم. اما فارغ از این خودم این مسئله را در زندگی حس کرده بودم. یکی از دوستان کودکی‌ام که دچار کودک همسری شده بود، شب عروسی فرار کرد و پدرش قصد کشتن او را داشت و پدر من او را نجات داد. این اتفاق همیشه در پس ذهن من بود و ذهنم را مشغول می‌کرد. هنوز هم هر وقت خبری درباره اتفاقی از این دست می‌شنوم، شوکه می‌شوم. بعد از قتل رومینا دوباره به من شوکی وارد شد و فکر کردم حس مسئولیت در انسان‌ها باید بیدار شود. شاید اگر شخصی مانند پدر من بود که رومینا را نجات دهد، همچین اتفاقی رخ نمی‌داد.»  

نحوه تشکیل کمپین

بعد از اینکه ایده تشکیل این کمپین به ذهن خانم مقدم رسید با  چند نفر از دوستان تلفنی صحبت کرد و قصد خود درباره فراخوان دادن تشکیل این کمپین را به آن‌ها گفت که با استقبال آن‌ها روبه‌رو شد.

او درباره روند تشکیل این کمپین می‌گوید:

«افرادی که قصد همکاری با آن‌ها را داشتم افرادی بودند که قبل از این با آن‌ها همکاری داشتم و یا در صورت عدم کار مشترک از فعالیت آن‌ها در حوزه مسائل زنان و کودکان آگاه بودم و حساسیت آن‌ها نسبت به این موضوع را می‌دانستم. لیستی از ایمیل این افراد درست کردم و گفتگو با آن‌ها را آغاز نمودم. از ایده تشکیل این کمپین بسیار استقبال شد و همگی موافق بودند که جای چنین کمپینی بسیار خالی است و برای همکاری اعلام آمادگی کردند.»

پس از آن فراخوانی در تاریخ اول خرداد ۱۳۹۹ برای تشکیل این کمپین منتشر شد که در آن ضرورت تشکیل این کمپین و پی‌آمدهای عدم تشکیل آن، به اطلاع ۶۰ نفر از فعالان اجتماعی رسید که بعدا این تعداد به ۸۰ نفر افزایش یافت. در پی این ایمیل‌ها به این نتیجه رسیدند که جهت هم‌فکری و همکاری صمیمانه نیاز به تشکل سازمان یافته تری وجود دارد. در ۱۱ تیر ۱۳۹۹ گروه رسمی کمپین آغاز به کار کرد و بنا بر این شد تا جهت همفکری جلساتی در زوم تشکیل شود. در جلسه‌‌ی اول ۴۵ نفر شرکت داشتند. در این جلسه امکان برگزاری این جلسات در اتاق‌های دیگر با دوستان بررسی شد. چند روز بعد از تشکیل گروه رسمی کمپین، در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۹۹ اولین  ورکشاپ آموزش تسهیل‌گری توسط دکتر الهه امانی آغاز به کار کرد. با همفکری درباره مسائلی که می‌خواستند در این جلسات برجسته کنند و تمرکز خود را روی آن‌ها بگذارند، تصمیم بر این شد که جلسات به صورت گروه‌های کوچک تشکیل شود تا بحث در گروه‌های کوچک آغاز شود و چکیده آن  به اطلاع گروه بزرگتر برسد. در هر کدام از این جلسات یک تسهیل‌گر و یک گزارشگر حضور داشتند. با همین رویکرد به این نتیجه رسیدند که بهتر است سوالاتی برای افرادی که می‌خواستند در جلسه عمومی شرکت کنند از قبل ایمیل شود تا بتوانند درباره آن‌ها به بحث و تبادل نظر بپردازند.در نهایت سه سوال زیر انتخاب شد:  

۱-  هدف اصلی این کمپین چیست و شعار واحد آن کدام است؟

۲-  نحوه‌ی همکاری افراد داخل و خارج از ایران چگونه باشد تا کمپین کمترین هزینه و بیشترین راندمان را داشته باشد؟

۳- ریشه خشونت علیه زنان از جمله قتل‌های ناموسی ( زن کشی و کودک کشی) در کجاست؟

اولین جلسه عمومی کمپین با اعضا در ۹ مرداد ۱۳۹۹ با محوریت تبادل نظر درباره این سوالات تشکیل شد و از دل گفتگوهای صورت گرفته، هدف و استراتژی کمپین سر برآورد.

ضرورت تشکیل کمپین

افزایش قتل‌های ناموسی باعث شده است، اهمیت این مسئله برای جامعه و اعضای کمپین بیشتر شود. در گذشته زنان به اصطلاح "تمکین" می‌کردند و شرایط مردسالارانه رامی پذیرفتند. درحالیکه امروزه تفاوت فاحشی بین زنان و مردان از نظر پذیرش نرم‌ها وجود دارد. مردان می‌خواهند اقتدار و تسلط خود را حفظ کنند و در مقابل زنان به دنبال استقلال هستند. زنان و دختران برای تحقق حقوقشان تلاش می‌کنند ولی به دلیل فرهنگ مردسالارانه این حقوق توسط مردان به رسمیت شناخته نمی‌شوند.

اهداف کمپین

بزرگترین وکلی‌ترین هدف این کمپین همانطور که از نام کمپین برمی‌آید "توقف قتل‌های ناموسی" است که از طریق تغییر فرهنگ و اصلاح قوانین صورت می‌پذیرد.  با این‌حال مسئله قتل‌های ناموسی، مشکلی چند بعدی است و کمپین اهداف دیگری نیز دارد. تمرکز اولیه این کمپین بر دو بعد فرهنگی و حقوقی است.  قوانین، فرهنگ و ساختارهای زن ستیزانه که بطور مستقیم و غیرمستقیم از آموزش‌ ابتدایی تا آموزش عالی و به وسیله رسانه‌های دولتی در جامعه ترویج می‌شود، سبب نهادینه شدن مردسالاری در جامعه شده و بستر قتل‌های ناموسی را فراهم می‌کند. بنابراین، تمرکز کمپین، همزمان بر تغییر قوانینی که آشکارا و یا پنهان از عدم برابری جنسیتی و قتل‌های ناموسی حمایت می‌کنند و نیز  تغییر فرهنگ زن ستیز در ایران است. 

استراتژی کمپین 

• توانمندسازی سازی زنان به منظور آگاهی به حقوق و جایگاه خود برای زندگی در دنیای امروز که انسان محور است.
• جذب و دعوت مردان به منظور حمایت از کمپین که اساس آن بر پایه برابری انسان‌هاست.
• آگاهی رسانی و فرهنگ سازی در سطح وسیع از طریق برگزاری سمینار، کارگاه‌های آموزشی و انتشار مطالب آموزشی، جلسات بحث و گفتگو و استفاده بهینه از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
• رساندن پیام کمپین به مردم بومی شهرها و روستاها توسط آموزشگران با تجربه. 
• انتشار بیانیه و جمع آوری امضا
• جلب نظر سازمان‌های حقوق بشری بین المللی به منظور حمایت از کمپین
• ارتباط با جنبش‌های زنان در منطقه از جمله ترکیه، افغانستان و کردستان عراق به منظور همکاری برای از میان بردن قتل‌های ناموسی که در این کشورها نیز به اشکال گوناگون وجود دارد.

نحوه‌ی سازماندهی کمپین

از بین ۴۵ نفر شرکت کننده در جلسه اول آنلاین، حلقه‌ای متشکل از ۳۰ نفر به طور جدی همراه کمپین باقی ماندند.  با گذشت زمان، تیم رهبری کمپین به این نتیجه رسید که کمپین برای انجام فعالیت‌های خود در جامعه بین المللی و به‌ویژه در ایران، نیاز به حضور اشخاص با تجربه و متخصص در زمینه‌های گوناگون از جمله روانشناس و حقوقدان دارد. به همین دلیل در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۹۹ طی یک ایمیل از کلیه اعضا درخواست شد تا برای تشکیل کارگروه‌های اجرایی داوطلب شوند .

دومین جلسه عمومی کمپین در ۴ شهریور تشکیل شد. در این جلسه قرار بر این شد که ۷ الی ۹ نفر برای پیشبرد اهداف و استراتژی های کمپین داوطلب تشکیل اولین گروه اجرایی شوند. از آنجایی که افراد داوطلب بیش از ۹ نفر شده بود، از همه ۱۴ داوطلب دعوت به همکاری شد.

در ۱۵ شهریور ۱۳۹۹ در خصوص  تشکیل کارگروه اجرایی و کارگروه‌های تخصصی و همچنین تهیه طرح و بیانیه کمپین گفتگو و تبادل نظر انجام شد. همچنین فرم درخواست عضویت کارگروه‌ها از سوی کمپین تهیه و برای اعضا ارسال شد تا در کارگروه‌های مورد علاقه خود ثبت نام و همکاری کنند.

پس از تشکیل اولین کارگروه اجرایی، اعضا موظف به تهیه لوگو، اساسنامه، طرح و بیانیه برای کمپین شدند و همچنین تصمیم گرفته شد تا کارگروه‌هایی با توجه به نیاز کمپین ایجاد شوند و یکی از اعضای کارگروه اجرایی مسئولیت هر یک از کارگروه‌ها را بر عهده داشته باشند . شرح وظایف کارگروه‌ها توسط گروه اجرایی تهیه و به اطلاع عموم رسانده شد. همچنین برای کارگروه اجرایی نیز یک آئین نامه داخلی تنظیم شده است که بر طبق مفاد آن اعضای گروه اجرایی برای یک دوره  ۶ ماهه انتخاب خواهند شد .

ارکان کمپین

• اعضا
• کارگروه ها 
• گروه اجرایی

عضو کمپین به کسی گفته می شود،که  در جلسات کمپین شرکت کرده و در جهت تحقق اهداف کمپین فعالیت می کند.

گروه اجرایی، مسئولیت  رسیدگی به پیشنهادات اعضا، اولویت بندی  و اجرای فعالیت‌های کمپین در چارچوب خط مشی تعیین شده را به عهده دارد.اعضای گروه اجرایی داوطلب می‌شوند که به مدت شش ماه برای جمع آوری و دسته بندی پیشنهادهای اعضا و کارگروها با هم همکاری کنند.  گروه اجرائی با توجه به اهداف کمپین، قابلیتهای موجود و ظرفیت زمانی‌،پیشنهاد ها را بررسی‌ کرده و برنامه‌های مشخص را اولویت بندی، تنظیم و به اجرا در می‌‌آورد. تهیه و تنظیم بودجه نیز بر عهده  گروه اجرائی است. گزارش‌های گروه اجرایی برای مشارکت و استفاده از نظرات اعضای کمپین در کوتاه‌ترین زمان ممکن (این مدت نباید بیش از یکماه باشد) برای اعضا ارسال و از آنها با ذکر مهلت زمانی مشخص نظر خواهی‌ می‌شود.

مسئول ارتباطات، کانال ارتباط گروه اجرایی با نمایندگان کارگروه‌های کمپین بوده و مسئول دریافت پیشنهادات و طرح آنها در گروه اجرایی می‌باشد. 

برای پیشبرد کمپین کار گروه‌ها بشرح زیر فعالیت خواهند داشت:

اعضای کمپین بر اساس تخصص و میزان علاقه مندی می‌توانند داوطلب شرکت در یک یا چند کارگروه شوند. شرح وظایف کارگروه‌ها در اختیار اعضا قرار گرفته است. حداقل یک نفر از گروه اجرایی در هر کدام از کار گروه‌ها شرکت خواهند کرد تا بتوانند پل ارتباطی کارگروه‌ها با گروه اجرایی باشند.

برای حضورو تعداد شرکت کننده در کارگروه‌ها هیچ محدودیتی وجود ندارد.

کارگروه‌ها در هر ماه حداقل یکبار جلسه برگزار خواهند کرد و گزارش کار و پیشنهادات را در جلسه عمومی به اطلاع همه خواهند رساند.

کارگروه‌های کمپین

• کارگروه آموزش و پژوهش
• کارگروه روابط بین الملل 
• کارگروه روابط عمومی
• کارگروه حقوقی 
• کارگروه هنری 
• کارگروه مالی 
• کارگروه تبلیغات، رسانه و انتشارات

اعضای کمپین 

این کمپین در حال حاضر ۳۱۵ نفر عضو دارد. که از این تعداد ۱۶۰ نفر در داخل ایران به فعالیت می‌پردازند. اعضای کمپین کسانی هستند که حس تعلق به این کمپین داشته و دغدغه مسائل اجتماعی را دارند. هیچ اجباری برای حضور و ادامه فعالیت اعضا وجود ندارد. نکته قابل توجه این است که با گذشت زمان افراد بیشتری به این کمپین پیوسته‌اند. افزایش حامیان کمپین  نشاندهنده این است که کمپین در طول دو سال و نیم که از فعالیت کمپین  می‌گذرد، کمپین توقف قتل‌های ناموسی از حمایت جمعی افراد درگیر در قتل‌های ناموسی و جامعه برخوردار است.

در کمپین کسانی عضو هستند که خود نجات یافته قتل‌های ناموسی بوده‌اند. این افراد کسانی هستند که خودشان کمپین را از طریق شبکه‌های اجتماعی پیدا کرده‌اند. افراد زیادی از طریق ایمیل و راه‌های ارتباطی با اعضای به این کمپین پیوستند و داستان‌هایشان را با ما به اشتراک گذاشتند. برخی از راویان داستانشان را از طریق ویدیو به اشتراک گذاشته‌اند.

به طور مثال یکی از اعضای کمپین که خود درگیر خشونت‌های ناموسی بوده ،دختری لرستانی است. او که به دلیل داشتن دوست پسر توسط برادرش حلق آویز می‌شود، خوشبختانه توسط مادر نجات می‌یابد. در این ماجرا پدر از کار پسر حمایت می‌کند و مادر هم که از قبل به دنبال طلاق بوده است، حامی دختر می‌شود. این دختر در حال حاضر در دانشگاه درس می‌خواند و به دور از خانواده  در خوابگاه زندگی می‌کند. 

نحوه فعالیت و جذب نیرو

این کمپین سراسر از طریق همدلی شکل گرفته و به فعالیت خود ادامه می‌دهد. روابط افقی که در کمپین وجود دارد باعث می‌شود که اعضا به راحتی اظهار نظر و پیشنهادات خود را برای بهبود کمپین ارائه کنند. افراد تشویق می‌شوند تا پیشنهادات خود را ارائه کنند و در صورتی که این پیشنهادات با توجه به محدودیت‌های کمپین جنبه عملی داشته باشند، اجرا خواهند شد.

در کارگروه‌ها گاهی حتی حالت رقابت وجود دارد و اعضا سعی می‌کنند کار بهتری ارائه دهند. 

با توجه به فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی و به وجود آمدن بستری برای روابط آسان‌تر، از همان ابتدای آغاز به کار کمپین، فعالیت آن در شبکه‌های اجتماعی نیز آغاز شد تا هم راهی برای ارتباط افراد درگیر با قتل‌های ناموسی باشد تا داستان‌های خود را با ما به اشتراک بگذارند و در صورت تمایل عضو کمپین شوند و هم راهی برای اطلاع رسانی نحوه عملکرد کمپین باشد.وبسایت رسمی (stophonorkillings.org) کمپین به سه زبان انگلیسی، فارسی و آلمانی است  و کمپین پیج اینستاگرام نیز دارد. در حال حاضر گروه تلگرامی کمپین دارای بیش از ۱۰۰۰ عضو می‌باشد که در آن افراد به گفتگو و تبادل نظر می‌پردازند.

راهبردها و دستاوردهای کمپین

تمرکز اصلی کمپین در حال حاضر بر روی فرهنگ‌سازی است. همچنین در رابطه با رفع خلاهای قانونی موجود در قتل‌های ناموسی کارگروه حقوقی کمپین در حال تلاش تا بتواند تا پایان ۲۰۲۰ پیش نویس قانون جایگزینی برای قتل‌های ناموسی تهیه کند است.

دستاوردها و فعالیت‌های کمپین: 

۱. تهیه اینفوگرافی قتل‌های ناموسی در ایران که تاکنون بیش از ۱۲۲۰ مورد قتل ناموسی جمع‌آوری و ثبت شده است .

۲. تهیه دادخواست  با موضوع " قتل های ناموسی در ایران را متوقف کنید " با بیش از ۳۰۰۰ امضا و ارسال آن به دبیرکل سازمان ملل، گزارشگره ویژه نقض حقوق بشر در ایران و گزارشگر ویژه خشونت علیه زنان

۳. تهیه بروشور و پوستر معرفی کمپین و انتشار آن توسط اعضای داخل ایران

۴. تهیه بروشور "سخنی با مردان" جهت آموزش و آگاهی رسانی نسبت به موضوع قتل‌های ناموسی(به عنوان مثال در استان کردستان به ۱۵۰ زن و مرد آموزش پیشگیری از قتل‌های ناموسی داده شده است.)

۵. تولید کلیپ‌های معرفی کمپین به سه زبان فارسی، انگلیسی و آلمانی برای ایجاد ارتباطات بین‌المللی و معرفی کمپین به جامعه جهانی

۶. برگزاری پنل‌های سخنرانی و مصاحبه با مهمانان کشورهای متفاوت و نهادها و سازمان‌های بین‌المللی

۷. مشارکت کمپین در ۲ برنامه اقدام مشترک تشکل زنان ( به مناسبت ۲۵ نوامبر و ۸ مارس ۲۰۲۱ ) از کشورهای متفاوت  برای ایجاد پیوند و ارتباطات موثر برای آشنایی و معرفی فعالیت‌ها و عملکردها

۸. تهیه ۲۰  ویدئو کلیپ  در کانال یوتیوب  و پادکست‌های سخنرانی و گفتگوها در ساندکلاد کمپین و انتشار در سایر سوشال مدیاهای کمپین

۹. راه اندازی سایت کمپین به ۳ زبان فارسی، انگلیسی و آلمانی

۱۰. تهیه مقالات، مطالب و منابع مرتبط با موضوع کمپین که در سایت کمپین در دسترس و موجود است

۱۱. راه اندازی ده خانه امن در ایران و اخذ مجوز توسط ۳ نفر از اعضا

از دیگر دستاوردهای فرهنگی این کمپین می‌توان به گفتگوهای اعضا با امامان جمعه جهت فرهنگ‌سازی نام برد.مثلا یکی از امامان جمعه در سخنان خود از کشتن دختران به عنوان گناه یاد کرده و گرفتن جان آدمی را جایز نمی‌داند.

منابع و مهارت‌های تیمی کمپین

در بخش منابع کمبود وجود دارد ولی می‌توان گفت که منابع کیفیت مطلوبی دارند. 

منابع انسانی کمپین نقطه قوت این کمپین است. در حال حاضر چند استاد و پژوهشگر فعال در حوزه مطالعات جنسیتی و جامعه شناسی، حقوقدان و وکیل، هنرپیشه و خواننده  در کمپین حضور دارند و از آن حمایت می‌کنند. به طور کلی می‌توان گفت که افراد با توجه به دانش، توانایی و مهارت  در راستای اهداف کمپین تلاش می‌کنند.

بودجه و منابع مالی کمپین

از آنجایی که شرکت و فعالیت در کمپین کاملا داوطلبانه است، تامین هزینه‌های کمپین از طریق کمک‌های داوطلبانه اشخاص حقیقی و کمک‌های مالی اعضای کمپین صورت می‌گیرد.

زمان بندی کمپین

با توجه به ماهیت قتل‌های ناموسی این کمپین بلند مدت خواهد بود و تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه خواهد داشت. با این حال از همان ابتدای آغاز فعالیت کمپین سعی شد تا برای هر برنامه زمان‌بندی مشخص شود. از آنجایی که اهداف کمپین به صورت عینی و با گام‌های کوچک تعریف شده است، این کمپین توانسته است اهداف را زمانبندی کرده و در راستای اهداف خود گام بردارد. به عنوان مثال در مدت کوتاهی از شروع کمپین دادخواستی  تهیه شد تا نظر عموم را به خود جلب کند.

گستره فعالیت کمپین

گستره‌ی فعالیت کمپین در سراسر ایران است، ولی ایرانیان در سراسر جهان می‌توانند در کمپین شرکت کرده و جهت رسیدن به هدف‌های کمپین همراه باشند.

چالش‌های کمپین

چالش‌های درونی:

۱-  پراکندگی اعضا در سراسر جهان و عدم امکان برگزاری جلسات به صورت حضوری 

۲- حضور افراد مختلف با عقاید مذهبی و سیاسی گوناگون

چالش بیرونی:

۱-امنیتی کردن مسائل مربوط به زنان در ایران که باعث می‌شود نتوان گزارش‌های جزئی از عملکرد کمپین داد.

۲- وجود خلاءهای قانونی در پیشبرد اهداف کمپین

اگر چه برای تحقق اهداف کمپین راهی بس طولانی در پیش است اما همانطور که در اولین گزارش دوره‌ای کمپین ” توقف قتل های ناموسی “ آمده است، این کمپین تلاش می‌کند تا با احترام به تفاوت‌ها از هر نوع اندیشه و طرز تفکری، برای رسیدن به روزی  که دیگر هیچ زنی در هیچ کجای دنیا کشته نشود، گام بردارد.