آیا مقاومت مدنی رژیم‌های تثبیت شده استبدادی را به چالش می‌کشد؟

تحقیقات نشان می‌دهد که سرکوب عمومی، به تنهایی نمی‌تواند بازدارنده‌ای قابل اعتماد و مطمئن در برابر اقدامات جمعی باشد. در طول تاریخ، بسیاری از انقلاب‌های بدون خشونت در رژیم‌های استبدادی ظهور یافته‌اند، در حالی که در آن‌ها جامعه مدنی ضعیف و کوچکی وجود داشته است. حتی در مواردی که دولت‌ها از سرکوب خشونت‌آمیز برای سرکوب کمپین‌های مقاومت مدنی استفاده کرده‌اند، این کمپین‌ها همچنان با موفقیت بیش از دو برابر شورش‌های مسلحانه که با سرکوب مواجه بوده‌اند، به پایان رسیده‌اند. در واقع، به نظر می‌رسد دوره‌های سرکوبی که توجه همگان را به خود جلب می‌کنند، گاهاً دقیقاً عاملی هستند که قیام‌های توده‌ای را از ناکجاآباد آغاز می‌کنند. بسیج مردم مصر در سال 2011 به خاطر قتل خالد سعید، یک نمونه از این موارد است. همچنین، در بسیاری از نقاط جهان، نشانه‌هایی از قدرت مردم بدون نیاز به استفاده از تاکتیک‌های سرکوب هوشمند توسط دولت‌ها وجود دارد. به عنوان مثال، در نوامبر 2020، آمریکایی‌ها پیشنهاد ترامپ برای برگزاری مجدد انتخابات را با مشارکت بی‌سابقه رأی‌دهندگان رد کردند و با برگزاری اعتراضات، تظاهرات، تجمعات و جشنواره‌های خیابانی، از نتایج انتخابات حراست کردند و مانع از خشونت و آزار و اذیت علیه کارکنان حوزه‌های رأی‌گیری شدند. همچنین، سازمان‌دهندگان و فعالان مدنی در حمایت از مقامات انتخاباتی در محلی و ایالتی در میشیگان، پنسیلوانیا، ویسکانسین، آریزونا و جورجیا گرد هم آمده‌اند تا در برابر قلدری ترامپ مقاومت کرده و بایدن را به عنوان برنده انتخابات تأیید کنند. همچنین، تظاهرات مردمی همچنان در لهستان، هند، برزیل، تایلند، اسرائیل و دیگر کشورها در جریان است و امید است که فشار مردمی مانع از سرکوب بیشتر دولت‌های راست‌افراطی علیه جامعه مدنی و گروه‌های حاشیه‌ای جامعه شود. دولت مرکزی چین نیز به طور آشکارانه نگران افزایش اعتراضات محلی در سراسر کشور، از جمله در هنگ کنگ، است. همچنین، در روسیه نیز از سال 2017 تا 2020، مخالفت آشکار با ولادیمیر پوتین درجات بالاتری نسبت به سایر دوره‌های فرمانروایی وی داشته است. در واقع، می‌توان گفت بزرگترین گواهی بر اثربخشی مقاومت مدنی، زمان و تلاش زیادی است که رهبران اقتدارگرا باید برای جلوگیری و تضعیف آن به خرج دهند.

فعالان در حال حاضر به صورت متنوع به تکنیک‌های سرکوب هوشمند پاسخ می‌دهند. به عنوان مثال، در مصر در سال ۲۰۱۱، فعالان ضد‌حکومت اسنادی را منتشر کردند و از فعالان خواستند که آنها را به طریق تکثیر فتوکپی منتشر کنند. یکی از این اسناد با عنوان "چگونه هوشمندانه اعتراض کنیم" معروف شد و در آن سازمان‌دهندگان خواسته‌های پنج‌گانه انقلاب مصر را بیان کردند. این خواسته‌ها شامل ساختارهای مهم دولتی مورد هدف قرار گرفتن، جلب نیروهای نظامی و پلیس به سوی مردم، و حفاظت از همدیگر در برابر خشونت دولتی بود. فعالان همچنین از مردم خواستند مراحل خاصی را برای اجرای این طرح دنبال کنند، از جمله تجمع در مکان‌هایی که از نیروهای امنیتی دور باشد، حرکت در کوچه‌ها و محله‌های نزدیک به خانه‌هایشان، دعوت از دوستان و همسایگان برای پیوستن به اعتراضات، تسخیر ساختمان‌های دولتی و سردادن شعارهای صلح‌آمیز و امیدوارکننده در طول مسیر. این جزوه مردم را تشویق کرد تا به این فعالیت‌ها بپیوندند.

فعالان در حال حاضر از ابزارهای دیگری استفاده می‌کنند تا نظارت دولتی را با استفاده از فناوری‌های پیشرفته خنثی کنند. به عنوان مثال، در هنگ کنگ در سال ۲۰۱۹، هنگامی که معترضان علیه دولت طرفدار پکن شروع به قیام کردند، شرکت‌کنندگان پیش‌بینی کرده بودند که به دلیل وجود دوربین‌های امنیتی و سایر وسایل نظارتی و همچنین پیشرفت قابل توجه در فناوری تشخیص چهره که می‌تواند معترضان را براساس ظاهرشان شناسایی کند، ضروری است که آنها هویت خود را محافظت کنند. آنها با استفاده از ماسک صورت برای جلوگیری از شناسایی توسط فناوری تشخیص چهره و با استفاده از چترها و مخروط‌های ترافیکی برای حفاظت از خود در برابر اسپری فلفل و گاز اشک‌آور، به اقدامات دولت پاسخ دادند. با ظهور ویروس کرونا، استفاده از ماسک صورت در سراسر جهان متداول شده است تا در عین حال کنترل انتشار ویروس در جمعیت‌های بزرگ را تسهیل کند و به‌عنوان یک روش برای خنثی کردن فناوری تشخیص چهره عمل کند.

با وجود شرایط فعلی و رژیم‌هایی که تهدید می‌کنند و جنبش‌های مقاومت را به زیرزمین می‌برند، برنامه‌ریزی و تفکر استراتژیک همچنان به عنوان عناصر حیاتی برای یک کمپین بدون خشونت موفق باقی خواهد ماند