خلاء سندیکای مستقل در جامعه کارگری ایران

امروز روز جهانی کارگر است. در ایران هم بسیاری از کارگران در سراسر ایران همزمان با این روز، تجمعاتی را برگزار کردند. ده‌ها تجمه در بخش‌های مختلف اعم از پتروشیمی، فولاد، صنعت نفت و حتی بازنشستگان تامین اجتماعی در اعتراض به عدم رسیدگی به خواسته‌ها و مطالباتشان به خیابان آمدند. برخی شعارهای حاوی پیام مشخصی بود.کارگران معتقدند که باید برای استیفای خواسته‌های خود کف خیابان را انتخاب کنند.

همزمان، رضا شهابی و کیوان مهتدی به عنوان فعالان کارگری، با انتشار نامه‌ای سرگشاده خطاب به نسل جدید، امنیت شغلی و استخدامی، ایمنی محیط کار، دستمزد و حقوق بازنشستگی متناسب با هزینه‌های زندگی و حق مشارکت در اداره محیط کار را به عنوان خواسته‌های مشترک تمامی کارگران بر شمردند.

اما نکته قابل توجه در ایران، نبود سندیکاهای مستقل برای سازماندهی این اعتراضات است. از ابتدای انقلاب، حکومت تلاش کرده تا با مصادره سندیکاهای کارگری آنها را هدایت کند. برای مثال خانه کارگر عملا به محل حضور نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی و کسانی شده است که سالها به عنوان نماینده مجلس و وزیر فعالیت می‌کردند. به عبارت دیگر به جای اینکه نماینده کارگران باشند، نماینده بزرگترین کارفرمای کشور، یعنی دولت هستند. از این رو استفاده از نهادهای موجود برای تامین خواسته‌های کارگران عملا امکان‌پذیر نیست.

از سوی دیگر دولت اجازه تشکیل سندیکاهای مستقل را نمی‌دهد و به انحای گوناگون جلوی آن را می‌گیرد. یا مجوز صادر نمی‌کند، یا اجازه تشکیل جلسه نمی‌دهد و یا با برخوردی امنیتی افراد فعال را دستگیر می‌کند. در واقع رابطه کارگران با حکومت قطع شده است.

در همین جلساتی که برای تعیین حداقل دستمزد پیش از نوروز برگزار شد، به وضوح مشخص بود که نمانده دولت عملا به جای حمایت از کارگران، از نماینده کارفرما حمایت می‌کند. حتی علی خامنه‌ای در سخنرانی خود به مناسبت روز جهانی کارگر، مدعی شد کارگران مقابل نظام نیستند.

این در حالی است که به دلیل انحصار منابع ثروت و کار در دست حکومت و نیروهای وابسته به آن، عملا هر اقدام کارگری و اقتصادی، نوعی عمل سیاسی محسوب می‌شود. خصوصا که در دوران خصوصی سازی بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به نزدیکان نظام واگذار شده است.

در این شرایط صدای کارگران به گوش کسی نمی‌رسد. اما در شرایطی که امکان پیگیری مطالبات از مسیر سندیکاهای فعلی نیست، چه کار می‌توان کرد؟

طی سال‌های اخیر کارگران تلاش کردند تا به طور موازی تشکل‌هایی را به عنوان سندیکا ایجاد کنند. اگرچه این تشکل‌ها عموما محلی یا شهری است، اما توانسته‌اند برای شکل‌گیری اعتراضات موثر عمل کنند. گام بعدی که باید انجام داد، ایجاد پیوند بین تشکل‌های محلی کارگری در شهرهای مختلف است. این موضوع از آن جهت ارزشمند است که سازماندهی یک اعتصاب سراسری در یک صنف می‌تواند صدای به مراتب بلندتری داشته باشد و مسئولان را وادار کند تا نسبت به آن واکنش نشان دهند. این موضوع همچنین می‌تواند قدرت کارگران را افزایش دهد. بنابراین استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای پیوند اتحادیه‌های کارگری شهرهای مختلف مهمترین گام است.