سد «وشمگیر» خشک شد

انتشار تصاویر خشک شدن سد «وشمگیر» در استان گلستان بار دیگر این نگرانی را ایجاد کرد که وضعیت محیط زیست ایران با ادامه روند فعلی ممکن است به سطح غیر قابل بازگشت برسد.

به گزارش ایسنا، کاهش بارندگی و تداوم خشکسالی در کنار افزایش میانگین دما در گلستان که به گفتۀ کارشناسان در نیم قرن اخیر بی‌سابقه بوده، همچنین مصرف بدون نظارت منابع آبی در بخش کشاورزی، باعث شده ظرفیت‌های سدهای گلستان خالی شود. شاهد این ادعا سد «وشمگیر» در این استان است که به دشتی بیابانی تبدیل شده است. در حال حاضر حدود سه درصد از ظرفیت آبی گذشتۀ این سد، پُر است.

تاکید دولت بر تولید محصولات کشاورزی بدون در نظر گرفتن حق‌آبه تالاب‌ها، رودها و دریاچه‌ها باعث شده تا در جای جای ایران با بحران مواجه شویم. در استان گلستان هم گویا قرار است همین ماجرا تکرار شود.

در حالی که فاجعه دریاچه ارومیه، تالاب گاوخونی، دریاچه هامون و چندین دریاچه دیگر در کشور توجه افکار عمومی را به خودش معطوف کرده است، حالا بحران جدیدی در استان گلستان این نگرانی را ایجاد کرده که گویا قرار نیست معضل کم‌آبی حل شود.

به طور معمول دولت‌ها در سال‌های گذشته تصور می‌کردند که ساخت سد می‌تواند به گسترش کشاورزی و توعه کمک کند. اگرچه این تصور می‌تواند درست باشد اما چیزی که پس از بررسی این سال‌ها مشهود است، عدم توجه به کارشناسی محیط زیستی در زمان ساخت سدها است.

از طرف دیگر مسئولان تاکید دارند که باید در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی خودکفا شویم. موضوعی که اساسا باید با توجه به ظرفیت اقلیمی مناطق مختلف صورت گیرد. در کشورهای مختلف و توسعه یافته تولید محصولات کشاورزی بر اساس نیازهای آن کشور و البته مزیت نسبی انجام می‌شود.

برای مثال، سالهاست که کارشناسان کشاورزی و محیط زیست توصیه می‌کنند که کشاورزان ایرانی به جای کاشت هندوانه محصول جایگزین را کشت کنند. آنها صادرات هندوانه را صادرات پنهان آب نام نهاده‌اند. با این حال این موضوع از طرف وزارت کشاورز با جدیت دنبال نمی‌شود.

به طور خاص کشورها در تلاش هستند تا برای تامین امنیت غذایی در برخی محصولات خودکفا شوند که البته این موضوع قابل درک است. اما باید پذیرفت که تولید گندم به عنوان یک محصول استراتژیک می‌تواند اولویت باشد اما محصول دیگری مانند هندوانه یا حتی برنج می‌تواند وارد شود. به عرات دیگر، کشورهای خشکی مثل ایران باید تمرکز کشاورزی خود را بر محصولات کم آب بر قرار دهند.

به هر روی به نظر می‌رسد خشک شدن سد «وشمگیر» بار دیگر زنگ خطر برنامه‌ریزی صحیح برای مدیریت آب و آخیزداری را به صدا در آورده است.