تخریب دیوار خانه تاریخی «کنسولگری سابق آلمان در تبریز» برای مسیرگشایی یک خیابان
تخریب دیوار خانه تاریخی کنسولگری سابق آلمان در تبریز توسط شهرداری، اعتراضات زیادی را برانگیخته است. این عمارت در سال ۱۳۹۹ با شماره ثبت ۳۳۲۸۰ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
کنسولگری آلمان در تبریز یک مکان دیپلماتیک و سیاسی بود که در سال ۱۹۰۰ میلادی یعنی ۱۲۳ سال قبل در محله بارناوای تبریز تأسیس شد و در دوران نخست وزیری مصدق بسته شد. این بنای تاریخی مدت‌ها به عنوان «مدرسه سمیه» مورد استفاده قرار گرفت و بعدها به یک فرد عادی فروخته شد. طی این مدت، خانه کاملا مخروبه و به پاتوق معتادان تبدیل شد و در نهایت اخیر شهرداری آن را تملک کرد.
شهرداری تبریز در آخرین روزهای اسفندماه سال ۱۴۰۱، با سوء استفاده از تعطیلات نوروزی دیوار این خانه تاریخی را به دلیل مسیرگشایی تخریب کرد. پس از انتشار فیلم تخریب دیوار این بنای تاریخی، شهرداری تبریز با هدف توجیه این اقدام، با صدور متنی اعلام کرد: «با توجه به قرارگیری بخشی از دیوار این خانه تاریخی در مسیرگشایی خیابان فلسطین جنوبی، شهرداری منطقه چهار با حفظ بنای تاریخی و با هدف برجسته سازی این خانه و به دلیل اصلاح قوس ۶ متر به ۲۴ متر "تنها" بخشی از دیوار محوطه را جابجا کرده که با لحاظ اصلاح قوس، به شکل سابق بازسازی و نهایتا هویت بخشی خواهد شد.» شهرداری تبریز در حالی ادعا می کند که «تنها بخشی از دیوار محوطه را جابجا کرده» که طبق فیلم های منتشر شده، بخش اعظم دیوار این خانه تاریخی کاملا تخریب شده است.
با افزایش اعتراضات، وحید نواداد، معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی پس از چندین روز سکوت، با بیان اینکه تمام بناهای ثبتی به شهرداری‌ها و دیگر نهادها ابلاغ می‌شوند و باید هرگونه اقدامی درباره این خانه‌ها و بناها با استعلام از میراث فرهنگی انجام شود، گفت: «درباره این بنای ثبت شده، استعلامی از میراث فرهنگی گرفته نشده و عملیات عمرانی بدون هماهنگی با اداره کل میراث فرهنگی استان انجام شده است.»
نواداد با بیان اینکه «نمی‌توان در عرصه بنای ثبتی مداخله و بخشی از آن را تخریب کرد.»، افزود: «شهرداری گمان می‌کند وقتی می‌گوییم بنایی ثبت شده است، منظور فقط ساختمان مرکزی است، در صورتی که تمام عرصه ۶ هزار متری و بناهای ملحقات ثبت هستند و تفاوتی ندارد که دیوار داخلی یا بیرونی باشد.»
او با بیان اینکه وظیفه ذاتی میراث فرهنگی «حفاظت» است، گفت: «در این راستا هم اقدام قانونی در حال انجام است، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که باید عرصه ثبتی به هر نحوی برگردانده شود و این که شهرداری اعلام کرده است که فقط می‌خواستند دیوار را جابه‌جا کنند، قابل قبول نیست و در چنین حالتی هم باید مراحل مطالعاتی آن انجام و مجوزهای لازم برای آن گرفته می‌شد.»
هر چند مقصر اصلی این اتفاق شهرداری تبریز است، اما مقصر اصلی وضعیت اسفناک فعلی این بنا اداره میراث فرهنگی است. طی سال‌های گذشته شهروندان و خبرنگاران آذربایجانی، بارها به وضعیت نابسامان این بنا اعتراض کرده و خواستار رسیدگی مسئولان میراث فرهنگی به آن شده بودند، اما توجهی به این اعتراض‌ها نشد.
روز شنبه ۱۲ فروردین ۱۴۰۲ پایگاه خبری «آذرانجمن» فیلمی از وضعیت این بنا منتشر کرد که نشان می دهد در نتیجه عدم پیگیری و بی‌توجهی مسئولین میراث فرهنگی، بخش های زیادی از دیوارهای داخلی و خارجی این بنا تخریب شده، سقف و کف بنا آسیب دیده، درب و پنجره های و شیشه های آن شکسته شده، رطوبت صدمات زیادی به آن وارد کرده و روی دیوارهای این بنای تاریخی با اسپری رنگ شعارنویسی شده است.
این پایگاه خبری نوشت: «حال که برداشتن بخشی از دیوار بنای تاریخی به علت مسیرگشایی باعث واکنش معاون اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی شده از مدیر کل میراث فرهنگی استان انتظار می رود علت عدم رسیدگی به وضعیت بنای تاریخی سرکنسولگری سابق آلمان در تبریز را برای افکار عمومی توضیح دهد.»
پیشتر در ۲۰ دی‌ماه ۱۴۰۱، وحید نواداد، معاونت میراث‌فرهنگی استان آذربایجان شرقی گفته بود: «کنسولگری سابق آلمان در برنامه مرمت و بازسازی میراث فرهنگی استان قرار ندارد و علاوه بر آن در خصوص بازسازی و مرمت همه بناهای تاریخی تبریز با مشکل عمده نبود و یا کمبود اعتبارات مواجه هستیم.»
در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ نیز کاظم زعفرانچیلر، عضو شورای شهر تبریز گفته بود: «عمارت کنسولگری سابق آلمان در برنامه مرمت و بازسازی میراث فرهنگی استان قرار ندارد و با توجه به زیربنای ۶ هزار متر مربعی این عمارت، این سازمان در خصوص بازسازی و مرمت آن با مشکل عمده کمبود اعتبارات مواجه می‌باشد و همچنین هیچ اعتبار خاصی در دستور کار و اولويت جهت مرمت و بازسازی برای آن در نظر نگرفته است.»
این اثر ارزشمند تاریخی در حالی مورد بی‌مهری مسئولین قرار گرفته که در صورت مرمت و ساماندهی، می‌تواند به یکی از مکان‌های گردشگری تبریز تبدیل شود.