زنانه بودن جنبش سراسری، نقطه عطف تاریخ سیاسی ایران

ایران از جمله کشورهایی است که سابقه طولانی در مردسالاری دارد. از طرفی با توجه به پررنگ شدن برخی ارزش‌های مذهبی، الگوی مردسالاری به یکی از ارزشهای فرهنگی نهادینه تبدیل شده بود. به طوری که بخش بزرگی از زنان هم خودخواسته تحت تاثیر همین گفتمان خواهان اعمال اقتدار از سوی مردان بودند.

اگرچه سر برآوردن زنان و حضور جدی آنها در سیاست و جامعه در جهان غرب هم سابقه طولانی ندارد. تا همین صد سال پیش بسیاری از کشورهای متمدن غربی هم به زنان حق رای نداده بودند. چندین سال طول کشید تا زنان توانستند در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود را تثبیت کنند. البته فراموش نکنیم که ما همچنان با نقطه مطلوب فاصله بسیاری داریم. با این حال وضعیت در ایران با شرایط فعلی در غرب فاصله معناداری دارد.

بسیاری معتقدند نخستین اقدام رادیکال زنانه در عرصه عمومی را قره‌العین انجام داده است. به هر صورت آن تلاش برای کشف حجاب در نهایت منجر به یک تغییر اساسی نشد. اما در دوران پهلوی دوم اندک اندک حقوق زنان برای زیست در جهان مدرن اجرایی شد. حق رای، رانندگی، آزادی حجاب و حتی انتخاب زنان به وزارت. از طرف دیگر برخی گروهها مثل حزب توده هم تلاش کردند تا زنان را در موقعیت‌های کلان سیاسی قرار دهند. با این حال باید در نظر داشت نسبت تغییرات در صدر نظام سیاسی با فضای فرهنگی جامعه وقت هم گام و البته کافی نبود. از این رو بسیاری از افراد مذهبی با آن تلاش‌ها همدل نبودند. شاید همین موضوع منتج به انقلاب 57 و ارتجاع سیاسی و فرهنگی شد.

مبارزه زنان ادامه یافت تا پس از سه دهه یک زن بتواند در دولت جمهوری اسلامی به وزارت برسد. اگرچه پیش ازآن زنان بسیاری به نمایندگی مجلس رسیده بودند، اما نظام سیاسی جمهوری اسلامی حاضر به پذیرش نقش اجرایی برای یک زن قائل نبود. همین موضوع یکی از مسائلی است که باعث سرخوردگی زنان در جامعه شده بود.

اما این روزها زنان رهبری جنبشی را به دست گرفته‌اند که نماد ترقی و پیشروی است. «زن، زندگی، آزادی». شعاری که توجه جهان را به خود جلب کرده است. نکته قابل توجه اینکه بسیاری از مردان هم آگاهانه و خودخواسته با پشت پا زدن به سنت‌ها و ارزش‌های مردسالارانه، پذیرفته‌اند تا در مدیریت پشت زنان و در مبارزه دوشادوش آنها قرار بگیرند. در واقه می‌توان گفت دست‌کم در بخشی از طبقه متوسط، دوران مردسالاری به پایان رسیده است.

با این حال امروز هم فاصله بین خواسته طبقه متوسط به عنوان موتور پیشرو جامعه با حکومتی با تفکرات ارتجاعی زیاد است. اما باید در نظر داشت کی از دلایل توجه جامعه بین‌الملل به جنبش اخیر در ایران، زنانه بودن آن است. همان چیزی که جهان را وادار کرده تا به احترام فرهنگ ایرانی کلاه از سر بردارد.