بی‌تفاوتی به مقبره عارف قرن سوم درمجموعه بایزید بسطامی
آرامگاه بایزید بسطامی، عارف قرن سوم هجری، پس از سرقت سنگ قبر تاریخی مقبره به سبب رسیدگی‌ها و تبلیغات نامتوازن هیات امنای امامزاده محمد، اداره اوقاف و خیریه بسطام، در کنار «امامزاده محمد» مهجور و فراموش شده است.
هرچند مقبره این عارف مهم و مبدع «فلسفه وحدت وجود»، اساس شکل گیری مجموعه‌ای از بناها و میراث فرهنگی تحت عنوان مجموعه بایزید بسطامی است، اما از زمستان ۱۳۹۳، این مقبره به شکل قابل توجهی از دیده‌ها دور شد.
این مقبره تا سال ۹۳، به حفاظ و بارگاهی برای نشستن و خلوت زائرین مجهز بود، اما سازه فلزی-شیشه‌ای آن، برای ترمیم برداشته شد و طولی نکشید که بخشی از سنگ قبر تاریخی دو تکه آن، به سرقت رفت. به فاصله چند روز از انتشار خبر سرقت این توه از سنگ قبر، بخش دیگر سنگ، به بهانه مراقبت در موزه همین مجموعه تاریخی از روی مدفن بایزید برداشته شد.
یک سال بعد از این اتفاقات سنگ قبری کریستال و مرمرین، بر روی این محل قرار گرفت که بروی آن نام بایزید بسطامی خطاطی شده بود واین در حالی بود که مدیران ادارات و پایگاه میراث فرهنگی وعده داده بودند تا بارگاهی درشان این عارف و متناسب با بافت تاریخی مجموعه تدارک دیده شود.
در پاییز ۱۴۰۰، مدیر پایگاه میراث فرهنگی مجموعه بسطام و خرقان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری مهر، با بیان اینکه «سنگ جدید آرامگاه بایزید به مجموعه تاریخی بسطام رسید و مصطبه (سکوی) سنگی نفیس آرامگاه این عارف والامقام به زودی رونمایی می‌شود» جمع آوری سکوی فعلی و اجرای پروفیل‌های فلزی و سکوی سنگی و نفیس را در گرو «ابلاغ اعتبارات پایگاه» دانست و حالا با گذشت ۱سال و نیم از این خبر، هنوز اقدامی در این مورد صورت نگرفته است.
مقبره بایزید در طول ۱۰ قرن
روایت‌های موجود حاکی از آن است که بایزید بین سال‌های ۲۳۴ تا ۲۶۱ هجری شمسی بدرود حیات گفته و چندی بعد، امامزاده محمد (فرزند یا نوه امام صادق)، در ایام زیارت از این عارف برجسته درگذشته و در کنار مرشد خود به خاک سپرده شده است.
بعد از این و در قرن هفتم هجری، غازان خان (حاکم مغول)، دو گنبد در این مجموعه بنا کرد که یکی بر سر مزار امامزاده محمد قرار داشت و دیگری برای آرامگاه بایزید در نظر گرفته شده بود. او قصد داشت تا جسد بایزید را به داخل گنبد دوم منتقل کند اما به دلایلی از این کار منصرف شد و در نتیجه گنبد دوم خالی و بایزید در مدفن خود باقی ماند.
بعدها در زمان قاجار این مجموعه مورد مرمت قرار گرفت و ظاهرا در همین زمان، سنگی دو تکه، متعلق به شخصی به نام «محمد دیلمی» معروف به «قاضی ملک» بروی آرامگاه بایزید قرار داده شد و در زمان پهلوی، بروی همین سنگ دو تکه، یک داربست فلزی بسته شد و حفاظی شیشه‌ای روی آن قرار گرفت.
سنگ دوتکه‌ای که در دوره قاجار بروی مقبره بایزد قرار گرفته است، همان سنگی است که بخشی از آن در سال ۱۳۹۳ از روی مقبره جدا شد و به سرقت رفت و در حال حاضر گمانه زنی‌هایی مبنی بر قاچاق و خروج آن از ایران، وجود دارد.
این گمانه از آن جهت که سرقت سنگ با زمانی که داربست فلزی به قصد مرمت برداشته شده است مقارن است و سارق این سنگ، با وجود حضور نگهبان (خادمان حرم امامزاده) و دوربین‌های مداربسته، هنوز شناسایی و دستگیر نشده است قابل نقض نیست.
یکی از شهروندان بسطام که معلم تاریخ و ادبیات است، در گفت وگو با همه‌مون گفت: باور دارم که سنگ قبر بایزید به هدف حذف این عارف نامدار از مجموعه خودش «در اختیار سارقان» قرار گرفت و در این ده سال هم علاوه بر اینکه هیچ بنا و مقبره درخوری جایگزین نشده، دوستداران بایزید هم تنها با وعده‌های محقق نشده دست به سر شده‌اند.
او ضمن توضیح اینکه «فلسفه وحدت وجود، باور بایزید است و این همان باوری است که حلاج را به پای دار کشید، مولانا را به رقص و دیوانگی در انظار واداشت و بسیاری از عرفای دیگر را به تنبیه و مجازات رساند». علت مخالفت جمهوری اسلامی با تبلیغ بایزید را فراموش کردن وحدت وجود برای ادامه تسلط دیکتاتور در قالب رهبر اسلامی و ولی فقیه» قلمداد کرد.
این معلم بسطامی در ادامه توضیح داد: «جمهوری اسلامی طریق مستقیم و تسلیم در برابر حق را در گرو تمسک به ولی فقیه و امام زمان می‌داند، این در حالی است که نگرش عرفانی هیچ واسطه‌ای برای رسیدن به حق را قبول ندارد و با اشاعه باور «ان الحق»، خدا را جزوی از وجود انسان معرفی می‌کند بنابراین تبلیغ نگرش عرفانی و تقلید آموزه‌های عرفانی، رهبری ولی فقیه را با مشکل مواجه خواهد کرد. »
این معلم بسطامی با یادآوری اینکه ترومن‌های سنی مذهب بسطام باور قلبی و عمیقی به بایزید دارند خاطر نشان کرد: جمهوری اسلامی همواره با سنی مذهبان هم از همین جهت زاویه داشته است، آتها با اعتقاد به خلیفه‌الله، هیچ انسانی را واسطه تقرب به خدا نمی‌دانند و این دقیقا باوری متضاد با امامت و ولایت است و یکی از دلایلی که اجازه تزئین مقبره بایزید صادر نمی‌شود، جلوگیری از دیده شدن بایزید و تجمع سنی‌ها در امامزاده محمد است.
گزارش‌های موجود از شرایط مقبره بایزید بسطامی از بی‌تفاوتی سازمان‌های متولی نسبت به ارتقای مقبره این عارف قرن سوم هجری حکایت دارد، این در حالی است که پرداختن به جنبه‌های مختلف این مجموعه تاریخی، می‌تواند شرایط مطلوبی مشابه آنچه درباره قونیه و مقبره مولانا در ترکیه رقم خورده است را در حوزه گردشگری در شهر بسطام در استان سمنان پیش آورد.