بحران کم آبی در اصفهان

مشکل چیست؟

مشکل کم آبی و خشکی زاینده رود است.

افراد ذی نفع در این مساله چه افراد یا گروههای هستند؟

1.1. حقابه داران حوضه زاینده‌رود شامل کشاورزان شهرهای لنجان، مبارکه، فلاورجان، نجف آباد و اصفهان

2.1. گردشگری شهر اصفهان و درامد مردم اصفهان

نظر کارشناسان چیست؟

علل مختلفی دست به دست هم دادند تا این بحران به وجود آمده است:

1.2. تامین نشدن حقابه پاییزه کشاورزان

2.2. خسارت دیدن از کمبود حقابه بهاره

3.2. کافی نبودن مبلغ پرداخت خسارت برای عدم تامین حقابه پاییزه

4.2. خشکی بستر زاینده رود و جاری نبودن آب در بستر رودخانه

در واقع این بار کشاورزان و مردم دوشادوش هم به خشکی زاینده‌رود که آن را نماد و منبع حیات استان اصفهان می‌دانند اعتراض کردند و خواهان احیای دائمی این رود و بازگشت به روال سابق _ پیش از انتقال آب به استان‌های مجاور- شدند.

از طرفی کشاورزان معتقدند اگر خشکسالی به حدی شدید است که مانع تامین حقابه پاییزه آنها می‌شود پس باید دسترسی بخش‌های دیگر از جمله بخش صنعت به منابع آب زاینده رود هم محدود شود، اتفاقی که کشاورزان معتقدند نیفتاده است.

۳. دلایل خشک شدن زاینده‌رود وتامین نشدن حقابه کشاورزان

1.3. وجود صنایع با مصرف آب بالا در استان اصفهان به ویژه:

1.1.3. صنایع فولاد

حضور چندین کارخانه بزرگ تولید فولاد در استان اصفهان از جمله کارخانه فولاد مبارکه اصفهان، کارخانه ذوب آهن اصفهان، کارخانه فولاد امیرکبیر کاشان، کارخانه فولاد کویر کاشان، کارخانه فولاد کیان کاشان و کارخانه فولاد صبای کاشان در استان اصفهان سبب مصرف بالای آب در زمینه صنعت فولاد در این استان شده است. فولاد صنعتی وابسته به آب است و کارخانه‌جات تولیدی فولاد می‌بایست در کنار منابع عظیم آبی راه‌اندازی شوند و ایجاد مجتمع های گسترده تولید فولاد در بخش مرکزی و خشک ایران توجیه محیط زیستی ندارد اما از طرفی ایجاد ارزش افزوده بالا و سهم بالای این صنعت از اشتغال استان مانع محدودسازی سهمیه آب مصرفی این کارخانه‌جات می شود.

2.1.3.صنایع کاشی

صنایع کاشی از دیگر صنایع پرمصرف در حوزه آب است. برخی کارشناسان وجود کارخانه‌های متعدد کاشی و سرامیک در استان یزد را زیاده‌خواهی این استان از آب زاینده رود می‌دانند و اعتقاد دارند تنها خط اول انتقال آب زاینده رود به یزد آب شرب جمعیتی معادل دو برابر جمعیت فعلی را تامین می کند و این تولید فزاینده کاشی و سرامیک استان است که آب زاینده رود را می‌بلعد. از جمله این کارخانه‌ها می‌توان به کاشی مهسرام، کاشی پرسپولیس، نوین سرام یزد، کاشی پالرمو، کاشی میلاد میبد، آرین سرام، مجموعه شرکت‌های امرتات، کاشی شیرکوه یزد، کاشی کوثر ابرکوه، یزد کاشی، کاشی برلیان یزد، کاشی مسعود ایران، مدرن سرامیک، داریوش سرام، کاله سرامیک ایران، کاشی خورشید، تانیا سرام گاریزات، کاشی و سرامیک زمرد بافق ، کاشی سیمین ابرکوه و ... اشاره کرد. کارخانه‌جات کاشی و سرامیک استان یزد لیستی بسیار بلند‌بالا دارند و محدود به موارد نام برده نمی‌شوند.

2.3. انتقال آب زاینده‌رود

1.2.3.انتقال آب زاینده‌رود به یزد

اولین خط لوله انتقال آب زاینده‌رود به استان های مجاور در سال 79 و به استان یزد کشیده شد. این انتقال آب سبب اولین دوره خشکی آب زاینده‌رود در دهه های اخیر شد. بسیاری این انتقال آب را زمینه‌ساز مشکلات امروز زاینده رود می دانند . خط لوله انتقال آب به یزد بارها با اعتراض کشاورزان استان اصفهان روبرو شده و چند بار هم درسال‌های مختلف در جریان اعتراضات دچار حمله و آسیب شده از آن جمله می توان حمله کشاورزان شرق اصفهان به این خط لوله در سال 91 و حمله کشاورزان ورزنه واقع در شرق استان اصفهان را نام برد که در سال 97 با لودر دست به تخریب لوله‌های انتقال آب به یزد زدند.

2.2.3. برداشت آب زاینده رود در استان چهارمحال و بختیاری

رودخانه زاینده‌رود از ارتفاعات زردکوه بختیاری، واقع در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد و پس از طی مسافتی وارد پهنه دشت اصفهان و در نهایت باتلاق گاوخونی می‌شود. در سال‌های اخیر در پی گسترش کشاورزی در استان چهارمحال و بختیاری برداشت از سرچشمه زاینده‌رود افزایش یافته است، از طرفی تعداد چاه های عمیق که گاهی به برداشت از آبخوان (سفره آب زیرزمینی تجدید ناپذیر) منجر می‌شود افزایش یافته و این مساله نه تنها باعث پایین رفتن سطح آب رودخانه گشته بلکه دلیلی بر فرونشست زمین در این استان و استان اصفهان شده است. با توجه به این مطلب که زندگی 25 درصد مردم استان چهارمحال و بختیاری به طور مستقیم به کشاورزی وابسته است و تامین آب مورد نیاز زمین‌های زیرکشت از دو روش پمپاژ مستقیم از رودخانه زاینده‌رود و هدایت آب به زمین‌های کشاورزی به وسیله کانال کشی و حفر چاه عمیق و نیمه عمیق انجام می‌شود می‌توان گفت برداشت آب در این استان که محل سرچشمه زاینده‌رود است، یکی دیگر از دلایل خشکی زاینده‌رود در سال‌های اخیر است.

3.2.3. انتقال آب زاینده‌رود به کاشان به رغم ممنوعیت بارگذاری جدید بر حوضه آبریز زاینده‌رود و بلاتکلیفی طرح‌های انتقال آب سد و تونل کوهرنگ 3 و بهشت آباد، سهم انتقال آب از زاینده‌رود به کاشان افزایش یافت. علی اکبر مرتضایی فرماندار ویژه کاشان در تاریخ 28 تیر 1399 در نشست مشترک حفاظت از منابع شهرستان‌های کاشان و آران و بیدگل از افزایش سهم انتقال آب زاینده‌رود از 500 لیتر به 700 لیتر بر ثانیه خبر داد و اعلام کرد که مجوز انتقال آب صادر و مصوب شده است.

3.3. گرمایش زمین

بسیاری از کارشناسان مهمترین عامل خشکی زاینده‌رود را گرمایش زمین می‌دانند از جمله جهانگیر عابدی کوپایی (استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه آب) در گفتگویی به تاریخ 23 آبان 1400 با ایرنا گفته در 15 سال اخیر به دنبال پدیده گرمایش زمین، دمای اصفهان نیز 6 درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده که خود علت افزایش مصرف آب در همه بخش‌هاست. وی افزود کاهش بارندگی، اختلال در بارش ها، تغییر اقلیم و نبود ذخیره برف کافی در مناطق کوهستانی در خشک شدن زاینده رود تاثیر دارد. اکنون 79 درصد از مساحت استان اصفهان درگیر خشکسالی و تنها 21 درصد از آن واجد شرایط نرمال تا ترسالی است. کمبود بارش ها در مناطق سرشاخه‌های زاینده‌رود نیز محسوس است.

1. تاریخچه خشکی زاینده‌رود در دهه‌های اخیر:

1.4. اولین بار خشکی زاینده‌رود در سال 79 هم‌زمان با ریاست جمهوری محمد خاتمی با راه‌اندازی خط اول انتقال آب به یزد اتفاق افتاد.

2.4.مرحله دوم خشکی در سال 88 بود که در پی مطرح شدن تغییرات مرزی استان چهارمحال و بختیاری و برداشت این استان از زاینده‌رود، خشکی رود تشدید شد.

3.4. در سال های اخیر خشکی به حدی رسیده که عملا زاینده‌رود به رودخانه‌ای فصلی تبدیل شده است.