سرایت فرونشست زمین به سایر استان‌های کشور
مشکلات
مدتهاست که کارشناسان حوزه محیط زیست و زمین‌شناسان نسبت به فرونشست زمین در شهرهای مختلف ایران هشدار می‌دهند. این موضوع رابطه مستقیمی با برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی دارد.
روزنامه اعتماد با ارجاع به داده‌های بازوی پژوهشی مجلس می‌نویسد: در سالهای ابتدایی دهه ۱۳۶۰ خورشیدی بود که روند افزایش کسری منابع آب زیرزمینی در ایران شروع شد و امروز در دهه ۱۴۰۰ کشور با کسری معادل ۱۴۳ میلیارد مترمکعب آب مواجه هستیم. بر همین اساس از سالهای پایانی دهه ۹۰ شاهد فرونشست در تمام استان‌های کشور هستیم.
گزارش‌ها حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۸ تقریبا تمامی استان‌های کشور پدیده فرونشست را تجربه کرده‌اند. اگرچه این موضوع هشدارآمیز است، اما مرکز پژوهش‌های مجلس معتقد است در صورت برنامه‌ریزی فوری و اجرای سریع، می‌توان جلوی تخریب بیشتر را گرفت.
یکی از مهمترین نگرانی‌هایی که در مورد پدیده فرونشست وجود دارد، آسیب دیدن زیرساخت‌های حیاتی کشور مانند لوله‌کشی‌های گاز و آب، خطوط مترو، قطعی خطوط برق و جاده‌های مواصلاتی است که می‌تواند روند امدادرسانی را با مشکل رو به رو کند.
این موضوع زمانی مهم تر می‌شود که بدانیم در شهرهای پرجمعیتی مانند تهران که نقاط حساس کشور در آن متمرکز است، احتمال خطر بیشتر است.
با توجه به این نگرانی‌ها چند پیشنهاد برای جلوگیری از فرونشست وجود دارد.
راه‌حل طرح
نخست آنکه می‌توان از کشورهایی که در این زمینه موفق عمل کرده‌اند مشاوره گرفت و تجربیان آنها را در ایران هم به کار بست.
می‌بایست میزان خسارات ناشی از فرونشست در هر منطقه مورد بررسی قرار گیرد و به دقت ثبت شود. همچنین روند تغییرات طی سالهای آتی هم ثبت شود تا امکان مقایسه وضعیت به وجود آید.
ثبت سرعت فرونشست در مناطق مختلف کشور این فرصت را فراهم می‌کند تا مدیران بتوانند بهره‌برداری از آب‌های زیرزمینی را رسد کرده و برای کاهش آن چاره‌ای بیندیشند.
مقابله با چاه‌های غیرمجاز و انسداد آن اقدام بعدی است که باید انجام شود. در این شرایط باید در نظر داشت راه‌کارهای جایگزین برای تامین آب به جای چاه غیرمجاز به بهره‌برداران ارائه شود. این موضوع نیازمند حل موانع قانونی و جلوگیری از فرار و رانت ناشی از ان است.
بدیهی است که اجرای چنین تصمیماتی بدون هماهنگی مراکز سیاسی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و سازمان محیط زیست یا وزارت نیرو به تنهایی نمی‌توانند بار حل این مسئله حیاتی را به دوش بکشند.
جایگزین کردن برخی صنایع به جای کشاورزی می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. صنایعی مانند گردشگری، قالی بافی و صنایع خانگی که نیاز به آب کمتری دارد، در صورت تضمین سود از طرف دولت یا حمایت دولتی برای بازاریابی بین‌المللی و داخلی، می‌تواند انگیزه کشاورزی در مناطق کم آب را کاهش دهد.
آگاهی‌رسانی به افکار عمومی در رابطه با پدیده فرونشست موضوع بعدی است که باید در نظر گرفته شود. این موضوع باید به اهالی رسانه واگذار شود. متاسفانه از نگاه مسئولان نظام مسئله آب به یک موضوع امنیتی تبدیل شده است. برای مثال نشست «حقوق آب و حقابه زاینده‌رود» درحالی روز پنجشنبه، ۷ اردیبهشت در دانشگاه اصفهان بدون حضور خبرنگاران برگزار شد. همین موضوع نشان می دهد که باید تلاش کرد تا نگاه امنیتی مسئولان به مقوله محیط زیست تغییر کند