تخریب دیوار باروی هخامنشی توسط شهرداری شهرستان گلپایگان
با انتشار فیلم تخریب دیوار باروی هخامنشی در شهرستان گلپایگان، در ضلع شمال غربی استان اصفهان، موج واکنش‌های گسترده مردمی در فضای مجازی شدت گرفت و مدیر دفتر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلپایگان از توقف عملیات تخریب این دیوار چند هزار ساله که تنها بخشی ۷ یا ۸ متری از آن باقی مانده است خبر داد.
هرچند مصطفی قانونی در گفتوگو با خبرگزاری ایرنا، گفته بود «شهرداری بدون استعلام از میراث فرهنگی نسبت به تخریب این دیوار اقدام کرده است و با حضور یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی، این تخریب متوقف شده است» اما همین مقام مسئول یک روز بعد در گفتو گو با پایگاه خبریِ زنگ خطر ادعا کرد «این دیواره که توسط شهرداری گلپایگان تخریب شد باقی مانده قسمتی از بافت‌های قدیمی بود که به دلیل گسترش بافت شهری طی ۵۰ سال گذشته، ۸ متر از آن باقی مانده و به یک دیوار خطرساز و تقریبا ویرانه تبدیل شده بود و نارضایتی شهروندان را به دنبال داشت لذا شهرداری بنابر موارد قانونی و هماهنگی‌هایی که با مقام قضایی انجام داده بود به برچیدن این دیوار اقدام کرد.»
دفاعیاتی که شهرداری گلپایگان در توجیه تخریب این دیوار «کهنه ساخت» عنوان کرده است، «ثبت ملی نبودن آن» و «درخواست‌های مکرر شهروندان برای رفع خطر، ایمن سازی و تخریب این دیوار» بوده است.
پیمان شکرزاد، ضمن بیان اینکه «شهرداری طبق بند ۱۴۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها باید نسبت به تخریب پلاک‌هایی که قدیمی هستند و مالکین آنها نسبت به رفع خطر دیوارهایی که در معرض ریزش هستند اقدامی انجام نمی‌دهند اقدام کند» از ۲۰ روز فرصت و اطلاع رسانی از طریق نسب بنر و اطلاع رسانی به مالک پلاک ثبتی خبر داد.
با این وجود، مدیر اداره میراث گلپایگان در ابتدا و در تاریخ ۲۶ اردیبهشت ماه ابراز بی‌اطلاعی و عدم هماهنگی شهرداری با این اداره کرد ولی یک روز بعد، اظهارات دیگری را ارائه داد و به هر روی بنابر گزارش منتشر شده توسط پایگاه خبری زنگ خطر، به نظر می‌رسد تخریب این دیوار، خلاف قوانین نبوده و سازمان میراث فرهنگی هم مالکیتی در مقابل آن نداشته است.
تنها ۲۹ ثبت ملی در بین ۲۵۰ اثر تاریخی گلپایگان!
اما موضوع حائز توجه در حاشیه این خبر این است که شهر باستانی گلپایگان با وجود قدمت تاریخی و دارا بودن ۲۵۰ اثر تاریخی، فرهنگی و گردشگری، تنها ۲۹ اثر ثبت شده دارد و این شهر، کمتر از ۱۰ سال و از سال ۱۳۹۵ به اداره میراث فرهنگی مجهز شده و تا پیش از آن، تنها «نماینده» هایی از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان، نقش ارتباطی با وزارتخانه مربوط را داشته‌اند.
این شرایط نشانگر بی‌تفاوتی حداقل ۳۰ساله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جمهوری اسلامی نسبت به این شهر باستانی است و با وجود همین بی‌تفاوتی‌ها، بسیاری از آثار تاریخی این شهر، آسیب دیده و یا در شرف آسیب دیدگی هستند و مورد تجاوز وزارتخانه‌ها و متولیان دیگر قرار گرفته‌اند.
میراث فرهنگی شهر گلپایگان، در معرض خطر
به عنوان مثال تیمره در بخش غرقاب از توابع شهرستان گلپایگان، یکی از اولین دشت‌هایی است که از حضور اقوام ایرانی نشانه‌های را دارد و با اینکه این منطقه باستانی ۷۰۰۰ساله، به ثبت ملی هم رسیده اما در سال‌های اخیر توسط معادن خصوصیِ مجوز گرفته از وزارت صنعت، معدن و تجارت مورد تخریب و آلودگی‌های معدنی قرار گرفته است.
این منطقه باستانی که در بین دو شهرستان گلپایگان از استان اصفهان و خمین از استان مرکزی مشترک است، چند سالی است که دستمایه کنکاش‌های معدنی شده و با وجود دغدغه فعالان میراث فرهنگی، هنوز حریم آن بطور قانونی ثبت نشده است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا در سال ۱۴۰۰، معادن تیمره حتی از حدود درجه یک سنگ نگاره‌های تیمره فراتر رفته‌اند و در جریانات کاوش‌های معدنی، «بخشی از تپه‌های داری سنگ نگاره هم تخریب شده است.»
در مثالی قدیمی‌تر، سال ۱۳۹۴، گزارش شد که گود برداری در حریم مسجد جامع گلپایگان، باعث آسیب دیدن این بنای اسلامی ۹۰۰ ساله شد. در همان زمان، مدیر کل اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان ضمن توضیحاتی، این ساخت و سازها را به هیات امنای مسجد نسبت داد و راهکاری برای تامین بودجه مورد نیاز دانست که باید در نحوه اجرای آن تجدید نظر شود.
هرچند ساخت و سازهای نامتناسب با بافت تاریخی حریم مسجد جامع گلپایگان در همان زمان متوقف و اصلاح شد، ولی همین خبر هم نشان می‌دهد که این شهر و پتانسیل‌های تاریخی- گردشگری آن، در خطر هستند و به ساز و کارهای مراقبتی نیاز دارند با این وجود تا سال۹۵، ساز و کار حداقلی و کافی موجود نبوده است.
حالا که نزدیک به یک دهه از ایجاد اداره مربوطه در این شهر می‌گذرد، اظهارات ضد و نقیض مدیر این اداره درباره دیوار کهنه تخریب شده، فعالیت معادن در حریم سایت باستانی ۷۰۰۰ ساله تیمره و ادامه ساخت و سازهای مغایر با بافت تاریخی این شهر باستانی، نشان می‌دهد که این اداره یا جدیتی در رسیدگی به امور میراثی این شهر را ندارد و یا از توانایی و حمایت کافی برای مقابله با تخریب میراث باستانی گلپایگان برخوردار نیست.