فرسودگی مدارس گرگان، بحران بی راه حل
در اواخر فروردین امسال، فرسودگی بافت منجر به تعطیلی یک مدرسه در گرگانپارس شد. در همین رابطه مدیرکل آموزش و پرورش استان در مصاحبه‌ای با خبرگزاری ایسنا گفت: «در حال حاضر گرگان با کمبود ۲۰ مدرسه دست و پنجه نرم می‌کند و این شهر محروم‌ترین و فقیرترین شهر از لحاظ برخورداری از فضای آموزشی و مدرسه است».
به ادعای سید رضا نظری، «همه شهرستان‌های استان گلستان به جز گرگان در حوزه فضای آموزشی کمبودی ندارند و مشکل کمبود فضای آموزشی، تنها در گرگان جدی است.» و به طور کلی کمبود فضای آموزشی در مرکز استان گلستان و در شهر گرگان، به حدی است که «برخی از مدارس علاوه بر پذیرش دانش‌آموز مازاد بر ظرفیت، مجبور شدند آزمایشگاه و بخش‌هایی دیگر از مدارس را هم به کلاس درس تبدیل کنند تا دانش‌آموزان از تحصیل باز نمانند.»
بنابر آخرین آمار موجود از سال ۱۳۹۹، تعداد ۴۸۰ مدرسه شهری و روستایی در شهرستان گرگان وجود دارد. بنابر همین آمار، در سال تحصیلی ۹۸-۹۹، ۸۸ هزار دانش آموز مشغول به تحصیل بوده‌اند. حالا در سال ۱۴۰۲، معاون آموزش متوسطه آموزش و پرورش گرگان ضمن اعلام تعطیلی ۲۰درصد «مدارس غیر دولتی» به دلیل فرسودگی بنا و عدم صدور مجوز ادامه فعالیت، بلاتکلیفی ۱۰هزار دانش آموز گرگانی، در سال تحصلیلی پیش رو را پیش بینی کرده است.
اما نباید فراموش کرد که علاوه بر کمبود مدرسه در گرگان، ابنیه مدارس موجود وضعیت استاندارد و مطلوبی ندارند و اغلب، یا فرسوده و یا از امکانات آموزشی کمی برخوردار هستند؛ گرگان، از جمله شهرستان‌های پرجمعیت استان گلستان است که آب و هوای مرطوب و شرجی دارد و همین امر باعث شده تا اکثر بناهای این شهر، به مراقبت‌های ویژه، ترمیم و بازسازی احتیاج داشته باشد.
در تابستان ۱۳۹۵ سقف مدرسه تاریخی «دقیقی» در گرگان فرو ریخت و مدیر دفتر احیا و بازسازی بافت تاریخی گرگان، ضمن تذکر درباره فرو ریختن مابقی این بنای ۱۰۰ ساله ارزشمند، هشدار داد که «هم‌اکنون بسیاری از بناهای تاریخی گرگان مانند خانه تاریخی شفیعی، خراسانی، میر شهیدی، فاطمی و کبیر با مشکل سقف مواجه هستند و فروریختن سقف آن‌ها به معنای مخروبه شدن کامل آن‌هاست.»
با وجود شرایط بحرانی ساختمان‌های قدیمی در گرگان، شواهد نشان می‌دهد که همتی برای بازسازی و احیای بافت فرسوده بناهای فرهنگی، از جمله مدارس وجود ندارد و اینبار، وخامت بنای یک مدرسه در گرگانپارس، منجر به تعطیلی آن و انتقال دانش‌آموزان این مدرسه در اواخر سال تحصیلی ۱۴۰۱-۰۲ به مدارس دیگر شد.
علاوه بر این، به گفته مدیرکل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس استان گلستان، امسال «فرسودگی و تخریبی بودن، دامن مدرسه روستایی تقرتپه گرگان را هم گرفت و این مدرسه هم تعطیل و دانش‌آموزان آن به مدارس دیگری منتقل شدند.»
ساخت مدارس جدید در گرگان بدون اهتمام به ترمیم مدارس موجود
هرچند در شرایط کنونی ساختمان قدیمی بسیاری از مدارس گرگان فرسوده است و وضعیت خطرناکی را برای دانش‌آموان رقم می‌زند، اما ظاهرا متولیان آموزش و پرورش، بدون در نظر گرفتن لزوم ترمیم و بهبود بنای این ساختمان‌ها، تنها نگران کمبود فضای آموزشی در این شهر هستند.
از این رو مدیر کل آموزش و پرورش استان گرگان با اشاره به کمبود تعداد مدارس استان نسبت به جمعیت دانش‌آموزان، از دستگاه‌های اجرایی کشور خواست تا «اگر زمین‌هایی در اختیار دارند به آموزش و پرورش واگذار کنند تا با کمک خیرین مدرسه‌ساز، گرگان از این وضعیت خارج شود.»
در شرایطی که گرگان با کمبود مدرسه مواجه و شرایط اقتصادی ایران، بغرنج و متزلزل است، حفظ مدارس و ارتقای محیط‌های آموزشی موجود، باید در اصل برنامه‌های عمرانی مرتبط به اداره آموزش و پرورش گرگان قرار بگیرد. چرا که تخریب هر یک مدرسه منجر به کمبود بیشتر محیط‌های آموزشی خواهد شد.
از طرف دیگر، مدارس ایران تنها سه ماه در سال تعطیل هستند و ترمیم، احیا و افزایش فضا در همین مدارس موجود، در بازه سه ماهه تابستان، ممکن و منطقی‌تر از ساخت یک مدرسه استاندارد خواهد بود؛ چرا که ساخت یک بنا از ابتدا، زمانی بیشتر از سه ماه نیاز دارد و بنابراین اقدام به مدرسه سازی، در کوتاه مدت، کفاف نیازهای این شهر و روستاهای پر جمعیت در فاصله نزدیک را نمی‌دهد.
همچنین هرچند در حال حاضر، بسیاری از روستاهای اطراف شهر گرگان هم مجهز به مدرسه هستند، اما اکثر این مدارس، تحت تاثیر شرایط آب و هوایی و سن زیاد بنا، در وضعیت اضطراری به سر می‌برند و لازم است تا در اولین فرصت و پیش از وقوع حادثه و هرگونه تخریبی، مورد بازسازی و بهسازی قرار بگیرند.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد بهتر است در مرحله نخست، سرمایه موجود در آموزش و پرورش و کمک خیرین مدرسه ساز، صرف بازسازی و بهسازی مدارس موجود در گرگان شود. سپس با انجام مطالعات آماری، نیازسنجی‌های دقیقی صورت پذیرد و اگر قرار است مدارس جدیدی ساخته شود، این اقدام در محل‌هایی انجام شود که با توجه به جمعیت کودک یا نوجوان، نیاز بیشتری به تاسیس مدرسه داشته باشد.