هشدار تخریب بازار قیصریه اصفهان
اواخر دی ماه و بعد از اولین بارش شدید برف در اصفهان، قسمتی از سقف ورودی بازار چیت سازها واقع در بازار قیصریه اصفهان فروریخت. به گفته مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان، «بازاری‌ها خودشان همت کرده بودند و همان قسمت سقف را که ایراد داشت ایزوگام کرده‌اند.»
بازار قیصریه که به دستور شاه عباس اول و در سال‌های ۱۰۱۱ تا ۱۰۲۹ شمسی ساخته شد است، یکی از بزرگترین و مجلل‌ترین بازارهای دوران صفوی و از جمله بازارها مشهور دوران اسلامی در ایران است. با این وجود ظاهرا نظارت اصولی بر آن وجود ندارد و بسیاری از کسبه و مالکان خصوصی، به طور خود مختار نسبت به ترمیم و تغییرات این ابنیه تاریخی اقدام می‌کنند.
چنان که به گزارش ایسنا و به گفته شهرام امیری، مدیر روابط عمومی میراث فرهنگی اصفهان «در پشت همین مکان، تیمچه‌ای وجود دارد که صاحب آن در حال تخریب عمدی تیمچه است و باعث شده بازار چیت‌سازها تکیه‌گاه خود را از دست بدهد.»
روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان که پایش این مجموعه را خارج از توان اداره میراث فرهنگی می‌داند مدعی است که «سقف اصلی راسته بازار جزو مشاعات محسوب می‌شود» و همکاری همه نهادها و بازاریان برای حفاظت از آن لازم است و مغازه‌داران باید هر ایرادی را قبل از ایجاد حادثه و ریزش اعلام کنند.
این درخواست در حالی از صاحبین مغازه‌ها، مردم و نهادهای دیگر مطرح می‌شود که به گفته امیری، «محوری تحت عنوان محور فرهنگی بازار» در اداره کل میراث فرهنگی تعریف شده. با اینکه در سایت اداره کل میراث فرهنگی اصفهان، هیچ اطلاعات از این محور مطرح و وظایف آن تبیین نشده است، اما از اسم آن اینگونه بر می‌آید که نظارت بر بازار، شرایط آن، عیب یابی و گزارش عیوب باید در دستور کار چنین محوری وجود داشته باشد.
به طور معمول اگر نظارت کافی بر بازار قیصریه اصفهان وجود داشت، جواز تخریب تیمچه‌ای که تکیه‌گاه بازار بود صادر نمی‌شد و یا در صورت تخریب غیر قانونی، گزارش به موقع، مانع از تخریب دیوار و سقف این بازار ۳۰۰ ساله می‌شد اما شواهد نشان می‌دهد چنین نظارتی اعمال نمی‌شود.
هرچند بنابر ادعای خبرگزاری ایسنا، «بازارهای اطراف میدان نقش جهان اصفهان، در اختیار اداره اوقاف است و منابع مالی آن از طریق بودجه ملی، شهرداری اصفهان و افراد خصوصی تأمین می‌شود»، اما ورود «بازاری‌ها» به فرآیند بازسازی و تعمیر سقف بازار قیصریه، خبر از قصور متولی قانونی در رسیدگی به شرایط این بازار تاریخی دارد.
ترمیم ابنیه تاریخی، دستورالعمل خاص خود را دارد و سهل انگاری در این امر، ممکن است موجب تکرار اشتباهاتی مشابه آنچه در ترمیم گنبد شیخ لطف‌الله رخ داد شود، با این حال استانداری اصفهان، شهرداری، اداره کل میراث فرهنگی و اداره اوقاف که متولی بازار اصفهان است، تا این لحظه هیچ خبری مبنی بر ورود تخصصی به ترمیم رسمی و اصولی بازار قیصریه نداده‌اند.
این در حالی است که بعد از آتش سوزی بازار تبریز، ریزش ساختمان‌های پلاسکو و متروپل و حوادث گوناگون در مغازه‌های این بازار قدیمی، هربار هشدارهایی مبنی بر لزوم ترمیم این بنا، اصلاح برق کشی‌های غیراستاندارد و تعبیه سیستم اطفای حریق مناسب از طرف سازمان آتش‌نشانی استان و فعالان میراث فرهنگی داده شده است.
بازار قیصریه اصفهان، در معرض چه خطرهایی است؟
بعد از تجربه آتش سوزی در بازار تبریز در سال ۱۳۸۸، هشدارهایی درباره احتمال بروز حوادث غیر قابل جبران در بازار اصفهان آغاز شد. این هشدارها بعد از فاجعه پلاسکو در سال ۱۳۹۵ و متروپل در بهار ۱۴۰۱ هربار یادآوری شد.
با این همه، امسال بعد از رخداد یک آتش سوزی در کارگاه طلا سازی بازار اصفهان، شهردار اصفهان گفت: «در بازار اصفهان، ۱۲ هزار شغل و مغازه وجود دارد که اکثر آن‌ها ایمنی و استانداردهای لازم را ندارند.»
در همین رابطه سازمان آتش نشانی اصفهان چندین بار عیوب ایمنی این بازار را متذکر شده و در آخرین مورد ابراهیم مطلبی، مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان، در خرداد سال جاری مشکلات بازار قیصریه اصفهان را به صورت زیر برشمرد:
۱- بازار اصفهان به جهت بافت فرسوده و قدیمی که دارد، همچنین نبود دسترسی‌ها، موانع موجود در بازار، سد معبرها، تغییر کاربری‌ها و انبارهای مخفی باعث شده است که بازار به پرخطرترین مکان تبدیل شود.
۲- وجود مشاغل کارگاهی در مجاورت فروشگاه‌هایی با بار حریق زیاد همانند فروشگاه‌های پوشاک از مخاطرات عمده بازار به شمار می‌رود، بنابراین بسیاری از کارگاه‌ها باید به خارج از بافت بازار منتقل شوند.
۳-در سقف بازار اصفهان شبکه‌ای از کابل‌های برق قرار گرفته که هر لحظه احتمال اتصال و حریق وجود دارد.
به نظر می‌رسد بازار اصفهان، هر لحظه در معرض حوادث غیر مترقبه است و در این بین مدیران شهری، صاحبین مغازه‌ها و اداره اوقاف، هرکدام منتظر ورود دیگری به امر ترمیم اساسی و تخصصی این بازار ۳۰۰ ساله هستند.