خطر سیل در بیش از ۵۰۰ شهر ایران

باران همیشه با استقبال مردم همراه می‌شود. آن هم در کشور خشکی مثل ایران با بارش هر بارانی، بسیاری از این موضوع با شادی یاد می‌کنند. اما واقعیت آن است که طی سال‌های اخیر باران در نهایت منجر به آسیب‌های فراوانی در ایران شده است.

باران‌های بهاری روزهای اخیر در اردیبهشت‌ هم نگرانی‌ها را افزایش داده است. به طوری که سازمان هواشناسی در مورد برخی شهرها از جمله تهران، نسبت به وقوع سیل هشدار داد.

فرونشست زمین و فرسایش خاک باعث شده تا جذب آب در خاک کاهش پیدا کند و به همین دلیل با هر بارشی، حجم عظیمی از آب روی زمین باقی می‌ماند که در نهایت منجر به سیلاب می‌شود.

بنا بر گزارش‌ کمیته محیط‌ زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام سالانه دو میلیارد تن فرسایش خاک در ایران رخ می‌دهد که البته این میزان در سال‌های اخیر هم به دلیل وقوع سیلاب‌ها افزایش یافته است. برای اینکه تصویری بهتر از بحران فرسایش خاک داشته باشیم، این میزان خاک برابر با حجم خاک جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک است.

در بحث فرونشست هم بنا به گزارش وزارت نیرو، طی چهار دهه گذشته برداشت آب از منابع زیرزمینی قریب به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بیشتر از ورودی آن بوده که نتیجه‌ای جز گسترش فرونشست نداشته است.

گزارش‌های حاکی از آن است که وخامت اوضاع فرسایش خاک به نسبت وسعت کشور،، ۱۶ برابر متوسط جهانی است. این موضوع در حوزه فرونشست هم ۱۴۰ برابر بیشتر از میانگین جهانی است.

در واقع مشکل اصلی آن است که این آب به جای هدایت به سمت سدها و یا جذب زمین، بر روی زمین باقی می‌ماند. سیلاب‌هایی که نه تنها باعث تخریب زمین‌های کشاورزی، خانه‌ها و سازه‌ها می‌شود، بلکه فرسایش زمین را دو چندان می‌کند. فرسایشی که بر روی حاصلخیزی زمین هم تاثیر منفی دارد.

حسن وحید، معاون آبخیزداری، مراتع و امور بیابان سازمان منابع طبیعی با بیان اینکه دست‌کم ۵۴۰ شهر با خطر وقوع سیل مواجه‌اند، گفت: میزان فرسایش خاک در ایران سه برابر متوسط دنیا است.

بحث باران و سیلاب‌های ناشی از آن در شرایطی مطرح است مسئولان بارها نسبت به کم آبی هشدار دادند. در واقع عدم مدیریت درست آب‌های سطحی باعث شده به جای اینکه منابع آب‌های زیرزمینی بازسازی شود و یا برای افزایش تراز آب دریاچه‌ها استفاده شود، آنقدر روی زمین می‌ماند تا تبخیر شود.

محمد درویش، استاد دانشگاه و فعال محیط‌ زیست پیشنهاد می‌کند رویکرد اقتصاد ایران از آب‌محور تغییر کند. به نظر می‌ذسد اشاره او در اینجا بخش کشاورزی است. به گفته او طبیعت ایران دست‌کم به ۱۰ سال تنفس برای بازسازی و کاهش صدمات فعلی نیاز دارد. این یعنی ما باید به جای بهره‌برداری از جنگل‌ها، واردات چوب و کاغذ را در اولویت قرار دهیم و قطع درختان را دست‌کم برای یک دهه ممنوع اعلام کنیم. همچنین، کاشت محصولات آب‌بر را ممنوع کرده و آن را وارد کنیم. به جای محصولات آب‌بر می‌توان محصولات جایگزین با نیاز آب کمتر استفاده کرد.

توسعه طرح‌های آبخیزداری هم از دیگر اقدامات مهمی است که باید در دستور کار قرار گیرد. اما به نظر می‌رسد مقامات به شعار بسنده می‌کنند و چون این موضوع بازدهی اقتصادی زیاد ندارد و یا امکان تبلیغاتی فراهم نمی‌کند، از آن به راحتی گذر می‌کنند.