آیا تهران برای زلزله آمده است؟
مشکلات
مدتهاست که بحث خطر زلزله در شهر تهران مطرح است. پس از وقوع هر زلزله‌ای کارشناسان و مردم نسبت به عواقب یک زلزله شدید در تهران ابراز نگرانی می‌کنند. ضعف مدیریت پس از هر زلزله باعث شده تا افکار عمومی متقاعد شده باشد که با وقوع زلزله در تهران یک فاجعه مهیب رخ می‌دهد. با توجه به اینکه زلزله قابل پیش‌بینی نیست، پس باید پیش از وقوع آن آماده بود.
مهدی زارع «رییس مرکز پیش بینی زلزله پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم معتقد است: یک گسل فعال که از شمال تهران عبور می‌کند، در چند دهه اخیر زلزله‌ای نداشته و این نشان دهنده نبود لرزه‌ای است. نبود لرزه‌ای در مناطقی وجود دارد که مدتهاست زلزله‌ای در آن رخ نداده است.
بسیاری معتقدند که زلزله یک دوره بازگشت دارد. بر همین اساس برخی می‌گویند که دوره بازگشت در تهران ۱۵۰ یا ۱۵۸ سال است و با توجه به اینکه چند سال از دوره بازگشت گذشته و زلزله نیامده، احتمال وقوع زلزله افزایش یافته است.
مهدی زارع در گفتگو با ایرنا، با اشاره به اینکه یک گسل فعال که از شمال تهران عبور می‌کند، در چند دهه اخیر زلزله‌ای نداشته و این نشان دهنده نبود لرزه‌ای است، افزود: اگر به نقشه جمعیت و توزیع آن در تهران توجه کنیم، می‌بینیم که قسمت زیادی از تمرکز جمعیت در منطقه شمال ایران مربوط به تهران و اطراف آن است. در رشته کوه‌های زاگرس در ۱۴۰۱ حدود ۲۱ میلیون جمعیت داریم و در حالی‌که در استان تهران و البرز در همین سال حدود ۱۷.۵ میلیون نفر جمعیت ساکن هستند. خطر زلزله در تهران بالاست، زیرا گسل‌های مختلفی در این منطقه وجود دارد.
تجمع این تعداد از جمعیت در این دو شهر به وضوح نشان می‌دهد که عواقب یک زلزله تا چه حد می‌تواند آسیب‌زا باشد.
اما شماری از کارشناسان معتقدند که این میزان نگرانی واقع‌گرایانه نیست.
حمود فاطمی عقدا، استاد زمین‌شناسی و زلزله دانشگاه خوارزمی با اشاره به اینکه استحکام‌سازی خانه‌ها براساس استاندارد ۲۸۰۰ که از دهه ۷۰ در ساختمان‌سازی اجرا شده، خطر را کاهش داده، می‌گوید: به نظرم اگر تلفات زیادی هم رخ دهد ناشی از نبود مدیریت بحران است و نه قدرت زلزله. به عنوان مثال در یک زلزله ۶ ریشتری، ساختمانی که استانداردهای ۲۸۰۰ را رعایت کرده‌است احتمال تخریب ۱۰۰ درصد نزدیک به صفر است. در همین خانه ممکن است اجزای ثابت نشده مانند کمد، لوستر یا وسایل باعث ایجاد تلفات شوند.
از سوی دیگر فرونشست زمین که ناشی از بهره‌برداری اضافه از آبهای زیرزمینی است، یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند گسل‌ها را تحریک کند و منجر به وقوع زلزله شود.
موج دار شدن کمربندی‌های تهران تحت تاثیر همین فرونشست زمین است که هر از گاهی نیازمند تعمیر می‌شوند. فرونشست زمین تحت تاثیر گسل نیز قرار دارد، به شرطی که حذف آب زیرزمینی به طور گسترده اتفاق بیفتد. در استان تهران حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلومتر مکعب آب زیرزمینی حذف شده در ۴۰ سال اخیر را شاهد بودیم که می‌تواند گسل‌ها را تحریک کرده و زلزله‌های کوچک با این اتفاق رخ بدهد.
راه‌حل طرح
بازسازی بافت فرسوده و ارتقای استانداردهای ساختمان‌ها می‌بایست جدی‌تر از گذشته دنبال شود. مطالبه‌ای که نیازمند فشار بر شورای شهر و شهرداری تهران است.
همچنین باید آموزش مقابله با زلزله به طور جدی در تهران مورد توجه قرار گیرد و از مدارس تا ادارات دولتی باید برای زلزله احتمالی آماده باشند. مانند کاری که در ژاپن هم انجام می‌شود. در این راستا رسانه‌ها هم نقش پررنگی دارند.
همچنین باید برداشت از آبهای زیرزمینی در تهران متوقف شود و راهکاری جایگزین برای تامین آب شرب تهران طراحی شود.