ساخت و سازهای غیر قانونی در بافت تاریخی تبریز
طی سال‌های گذشته ساخت و سازهای غیرقانونی در بافت تاریخی تبریز، خسارات جبران ناپذیری به هویت تاریخی این کهن شهر وارد کرده و با کمال تاسف این سخت و سازها همچنان ادامه دارد.
ساخت پاساژهای چندین طبقه در حریم بازار تاریخی تبریز، ساخت مصلی در حریم ارک تاریخی تبریز، ساخت بناهای چندین طبقه در حریم مقبره‌الشعرا، ساخت پاساژ چندین طبقه در حریم مسجد کبود و ساخت آپارتمان چندین طبقه در حریم موزه قاجار، نمونه‌هایی از تخلفات صورت گرفته در این زمینه هستند که علیرغم اعتراضات گسترده، هیچ توفیقی در این باره حاصل نشد.
آذربایجان شرقی تبدیل به یکی از استان‌های رکورددار خروج آثار تاریخی از فهرست ثبت ملی شده است. با این حال و به دليل همان ساخت و سازهای غیر مجاز، آثار زیادی از جمله «خانه حمیدزاده» واقع در کنار باغ گلستان، «خانه گنجه‌ای‌زاده» در محله مقصودیه و «مطب دکتر دیلمقانی» از فهرست آثار ملی خارج شده‌اند. در همین رابطه، در اردیبهشت ماه ۱۳۹۹، علیرضا قوچی، معاون مدیر کل میراث فرهنگی آذربایجان شرقی گفت: «بیش از ۹۰ درصد بافت تاریخی تبریز از بین رفته است.»
رامین عسگریان، مدیر عامل انجمن حاميان ميراث فرهنگی آذربايجان به وب سایت آذرانجمن می‌گوید، بافت تاریخی در زبان ساده یعنی محدوده ای که شهر قدیمی در آن قرار گرفته و این محدوده نشان دهنده قدمت یک شهر است.
او ادامه می دهد: در برخی موارد، ساختمان سازها به اسم بافت فرسوده به بافت تاریخی نیز آسیب می‌رسانند. ضوابط و مقررات بافت تاریخی در شهر باید مطابق مصوبات میراث فرهنگی عملی شود و تمامی ارگان‌های حاکمیتی به ویژه شهرداری ملزم هستند، هر تصمیمی را که توسط سازمان میراث فرهنگی در خصوص ضوابط و مقررات بافت تاریخی گرفته می‌شود، رعایت کنند.
پیشتر خبرگزاری ایسنا طی گزارشی، شهرداری را عامل اصلی تخریب بافت تاریخی تبریز معرفی کرد و نوشت: «انگشت اتهام در دخالت‌های واضح و نابجا در بافت تاریخی و حریم آثار تاریخی به سمت هر ارگانی که باشد، یک سمت آن به شهرداری برمی‌گردد، در این میان ساخت و سازهای غیرمجاز و در برخی موارد مجازی که مهر تایید شهرداری را گرفته‌اند و هرگز قلع و قمع نشده‌اند، هم دلیل دیگری بر قدرت سرمایه‌داری بوده» است.
احد نژادابراهیمی، عضو هیات علمی دانشکده معماری دانشگاه هنر اسلامی تبریز، هم به ایسنا می‌گوید، اداراتی مانند «شهرداری، مسکن و شهرسازی، سازمان عمران و بعضا استانداری» که توسعه، ساخت و ساز و نوسازی تبریز را بر عهده دارند، در تصویب و پیشبرد مگاپروژه‌هایی مانند پروژه مجموعه عتیق، صاحب‌الامر، میارمیار و مجموعه بلوک پاساژ، نقش داشتند که این مگاپروژه‌ها از افتضاح‌ترین طرح‌هایی بودند که با وجود علم و آگاهی بر اینکه در هیچ جای دنیا جواب نداده‌اند، اجرا شدند. اصرار بر ساخت و ساز پیرامون بناهایی مانند مجموعه ارک علیشاه، مقبره‌الشعرا و محله پاساژ تبریز دلیل بر این است که مدیران عالی شهر امروز هم بسیار علاقمند به اجرای این نوع پروژه‌ها هستند.
به گفته دکتر نژادابراهیمی در سال ۹۵ شورای عالی معماری و شهرسازی مصوبه‌ای را تعیین کرد و از مدیران شهری تبریز خواست که در عرض ۱۰ ماه ضوابط و مقررات ویژه بافت تاریخی تبریز را تهیه کرده و برای تصویب به این شورا ارسال کنند، اما علیرغم گذشت چندین سال، هیچ مصوبه‌ای در این خصوص نوشته نشد. او می‌گوید: «مدیران علاقه‌مند توسعه شهری، مصوب شدن طرح ویژه بافت تاریخی را برابر با از دست دادن درآمدهای شهری خودشان می‌دانند، از این رو علاقه‌مند و پیگیر حفاظت از بافت تاریخی، کوچه‌های تاریخی و خط آسمان تاریخی و فضای سبز موجود در بافت تاریخی نیستند و پارادایم و گفتمانی در این خصوص شکل نگرفته است.»
تخریب گسترده در بافت تاریخی تبریز در حالی صورت می‌گیرد که ماده ۱۰ ضوابط فنی و حقوقی حاکم بر بافت تاریخی می‌گوید «در رسیدگی به تخلفات ساختمانی و املاک واقع در حریم آثار و محدوده بافت‌های تاریخی فرهنگی و کمیسیون‌های موضوع مواد ۹۹ و ۱۰۰ قانون، شهرداری‌ها مکلفند منحصرا قلع و قمع مستحدثات بدون پروانه و یا مازاد بر پروانه ساختمانی صادر شده را در صدور رای لحاظ کنند.»
هر گونه تعدی و تجاوز به حریم آثار تاریخی و یا خود اثر، طبق قانون مجازات اسلامی جرم بوده و ماده ۱۰۲ قانون شهرداری‌ها نیز در این خصوص می‌گوید: هرگونه ساخت و ساز در حریم، محدوده و بافت تاریخی باید با کسب مجوز از اداره کل میراث فرهنگی انجام شود؛ بندهای ۱۰، ۱۱ و ۱۲ ماده سه قانون اساسنامه وزارت میراث فرهنگی مصوبه سال ۱۳۶۷ هم بر ضرورت کسب مجوز از میراث فرهنگی در صلاحیت تعیین حریم بناها و محوطه‌ها و رعایت ضوابط ابلاغی توسط شهرداری‌ها و دستگاه‌ها، تاکید می‌کند.