بزرگترین فرونشست ایران در کاشان
مشکلات
کاشان در ایران با بزرگترین ترک‌های فرونشست زمین مواجه است. این ترک که از نزدیکی طاهرآباد شروع شده و تا نزدیکی شهر قم ادامه دارد، نشانه‌ای واضح از تخلیه آب‌های زیرزمینی است و موجب تهدید بر روی تاسیسات راه‌سازی، تأسیسات برق و آب و گاز در این مسیر می‌شود. برخی از جاده‌ها و کانال‌های آب نیز از اثرات این ترک تحت تأثیر قرار گرفته‌اند.
در کاشان، بزرگترین فرونشست زمین با طول ۷۶ کیلومتر رخ داده است. این فرونشست وحشتناک از نزدیکی منطقه "طاهرآباد" آغاز شده و تا قم ادامه دارد. علت اصلی این فرونشست، برداشت غیرقانونی آب از منابع زیرزمینی است.
برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی به عنوان یکی از دلایل اصلی بروز چنین ترک‌های بزرگی شناخته شده است. در این بین، کشاورزی به عنوان عامل اصلی در بروز این فرونشست‌ها مطرح است. با این حال، فعالیت‌های کشاورزی در مناطقی مانند طالبی و هندوانه همچنان ادامه می‌یابد، در حالی که این مناطق بیشترین میزان آب را مصرف می‌کنند.
شهر کاشان در حال حاضر با مشکلات تنش آبی مواجه است و در صورت عدم مدیریت بحران آب، مشکلات زیادی در کاشان و شهرهای اطراف آن پیش خواهد آمد. اما بدترین بخش این مسئله این است که این فرونشست عظیم زیر شهر کاشان رخ داده باشد و هیچ کس هنوز از این موضوع آگاهی نداشته باشد. باید تفاوت بین فرونشست و فروچاله را در نظر گرفت. فرونشست به علت برداشت بیش از حد آب زیرزمینی ایجاد می‌شود و ممکن است با علل مختلفی همراه باشد، در حالی که فروچاله‌ها حفراتی چالش برانگیز با شیب تند و در ابعاد مختلف هستند و اغلب ناشی از گسیختگی لایه‌های سطحی زمین هستند.
کشاورزان منطقه طالبی و هندوانه می کارند که محصولاتی آب بر محسوب می‌شوند. متخصصانی که درباره بحران آب در ایران هشدار می‌دهند، به مدت طولانی توجه خود را به وضعیت نامناسب کاشان جلب کرده‌اند.
هادی کاشانی‌نژاد، مدیر کل مدیریت بحران استان اصفهان، در ماه گذشته هشدار داد که فرونشست زمین به سمت مناطق مسکونی کاشان در حال پیشروی است و این امر به علت برداشت غیرمتعادل آب زیرزمینی در بخش کشاورزی، رشد جمعیت شهری، نیاز به آب شرب و افزایش برداشت آب برای صنایع نظیر فولاد و عدم رعایت آمایش سرزمین در این شهرستان اتفاق افتاده است.
در گزارشی منتشر شده توسط خبرگزاری تسنیم در فروردین ۱۴۰۱، درباره فرونشست زمین در کاشان اشاره‌هایی به وقوع زلزله‌های کوچک به علت این فرونشست‌ها وجود داشت. آن گزارش اظهار داشت: "فرونشست در منطقه کاشان به عنوان یک تهدید مورد توجه قرار می‌گیرد؛ زیرا در نقاط مختلف کاشان، مانند طاهرآباد، ابعاد طولی، عرضی و عمقی این فرونشست‌ها به گونه‌ای شگفت‌انگیز است که تأثیرات آن را بر تردد افراد می‌توان مشاهده کرد
راه‌حل طرح
با توجه به این مشکلات، چندین راهکار برای حل این مسئله پیشنهاد می‌شود:
- مدیریت آب بهبود یابد: انجام بررسی‌های دقیق در خصوص برداشت آب زیرزمینی، کنترل بهتری بر روی کشاورزی و استفاده بهینه از آب به منظور کاهش فرونشست زمین می‌تواند مفید باشد. باید به دنبال روش‌های جایگزین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای و سیستم‌های آبیاری پیشرفته بود.
- آبیاری هوشمند: استفاده از فناوری‌های هوشمند در آبیاری کشاورزی، مانند سنسورهای خاک و سامانه‌های هوشمند آبیاری، به کشاورزان کمک می‌کند تا میزان آب مورد نیاز محصولات خود را بهینه کنند و از بیشترین استفاده ممکن از آب استفاده کنند.
- اصلاح سیاست‌ها و قوانین: تعیین سیاست‌ها و قوانین مربوط به مدیریت منابع آب و استفاده از آن‌ها، ارتقای مدیریت آب و کنترل بهتر بر روی برداشت آب زیرزمینی را تضمین می‌کند. باید قوانین مربوط به استفاده از آب و کشاورزی با هدف حفظ منابع آب و جلوگیری از بروز فرونشست تدوین و اجرا شوند.
- آموزش و پژوهش: آموزش کشاورزان و آب برداران درباره روش‌های بهینه استفاده از آب و اصول کشاورزی پایدار، همچنین پشتیبانی از پژوهش‌های علمی در زمینه مدیریت آب و کاهش فرونشست زمین می‌تواند بهبود چشمگیری را به همراه داشته باشد.
- نظارت و کنترل: بررسی دقیق و نظارت منظم بر وضعیت آبخوان‌ها، استفاده از سامانه‌های نظارتی و اندازه‌گیری هوشمند آب در کنار تشویق به رعایت مقررات مربوط به برداشت آب زیرزمینی و کشاورزی می‌تواند به حفظ منابع آب و جلوگیری از فرونشست زمین کمک کند.
- احداث سازه‌های آبیاری و زهکشی مناسب: ایجاد سازه‌های مناسب برای آبیاری و زهکشی، مانند استفاده از سدها و سیستم‌های زهکشی مناسب، باعث کاهش بار آبی و جلوگیری از ایجاد فرونشست زمین خواهد شد.
اجرای این راهکارها و همکاری مشترک بین دولت، سازمان‌های مربوطه، کشاورزان و جامعه می‌تواند به حفظ منابع آب و کاهش فرونشست زمین در کاشان و مناطق دیگر کمک کند