صادرات فرش ایران در حد فاجعه است
مشکلات
فرش یکی از معروفترین نمادهای فرهنگ ایرانی است. تقریبا در تمام جهان فرش ایرانی را می‌شناسند. فرش ایرانی از قرن‌ها پیش به کشورهای مختلف صادر می‌شد. نخست در کشورهای همسایه و از حدود دو قرن پیش، حتی اروپا و آمریکا هم به صف مشتریان جدی فرش ایران پیوستند. به طوری که وجود فرش ایرانی در خانه اشراف تداعی‌گر عظمت و فرهنگ دوستی بود. اما حالا وضعیت صادرات فرش ایرانی با بحران مواجه شده است.
رضی حاجی آقامیری، عضو اتاق بازرگانی ایران با «خجالت‌آور» و «فاجعه‌بار» دانستن ارقام صادرات فرش ایرانی، گفت: در دهه شصت خورشیدی میزان صادرات فرش ایران «بیش از یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار» بود، اما اکنون این رقم «به ۵۰ میلیون دلار» کاهش یافته است که برای «کشوری که به عنوان پایتخت فرش جهان شناخته می‌شود»، «نزدیک به صفر» است.
ایالات متحده یکی از مقاصد اصلی صادرات فرش ایران محسوب می‌شد که پس از تحریم‌های آمریکا، این روند رو به کاهش گذاشت.
پیشتر هم آمار گمرک ایران از کاهش صادرات فرش ایرانی خبر داده بودند. بر این اساس ارزش وزنی صادرات فرش دستباف ایران در ۱۱ ماهه نخست سال ۱۴۰۱ به ۲.۹ هزار تن رسیده که نسبت به سال گذشته کاهش ۲۴ درصدی را نشان می‌دهد.
گفته می‌شود رقبای هندی، چینی، افغانی، پاکستانی و ترکیه‌ای با کپی برداری از طرح‌های ایرانی جایگزین فرش ایرانی شده‌اند. از دیگر مسائلی که در مورد صنعت فرش قابل توجه است، خصوصی بودن اکثر بازار آن است. به عبارت دیگر بر خلاف بسیاری از مشاغل، قالی بافی یکی از مشاغلی است که بخش خصوصی از ابتدا تا انتها در آن مشارکت دارد و دولت کمترین نقش را در آن بازی می‌کند.
همچنین، قالی بافی از جمله صنایعی است که نقش زنان در آن پررنگ است و تکیه بر توسعه آن می‌تواند وضعیت زنان در مشارکت اقتصادی را افزایش دهد.
راه‌حل طرح
فرش یکی از صنایعی است که هزینه آغاز تولید آن بسیار پایین است. با توجه به اینکه فرش ایرانی به خصوص با نام‌های تبریز، کاشان، اصفهان و .. شناخته می‌شود، حفظ نام این فرش‌ها در عرصه بین‌المللی بسیار ارزشمند است. نخست اینکه باید مسئولان در تمامی نمایشگاه‌های بین‌المللی حضور یابند و حتی اگر امکان صادرات هم فراهم نبود، برای حفظ هویت فرش ایرانی باید آن را در نمایشگاه‌ها عرضه کنند. از سوی دیگر ثبت طرح‌های ایرانی به عنوان میراث ملی فرهنگی از دیگر اقداماتی است که می‌توان برای حفظ فرش ایرانی انجام داد.
باید توجه داشت که فرش از جمله مشاغلی است که به راحتی می‌توان آن را در روستاها گسترش داد و با توجه به بحران آب و کشاورزی در ایران، حتی قالی بافی می‌تواند جایگزین مناسبی به جای کشاورزی و محصولات آب بر باشد. در این مسیر باید دولت روند پیش خرید تولیدات و سفارش‌های قطعی را به روستاییان و بافندگان فرش ارائه کند تا انگیزه کار بیشتر فراهم شود.
در بخش بین‌المللی هم باید فعالیت بیشتری کرد. خصوصا بازار کشورهای عربی به عنوان واسطه به اروپا و امریکا کمک می‌کند تا فشار تحریم موقتا بر روی صنعت فرش کاسته شود. موضوعی که مستقیما به مردم کمک می‌کند.