نفوذ اختلاف طبقاتی در آرامستانِ باغ رضوان اصفهان
باغ رضوان اصفهان، یکی از بزرگترین آرامستان‌های کشور است که تا این لحظه بیش از ۵۰۰ هزار قبر را در خود جای داده است. با افزایش چشمگیر آمار مرگ و میر در اصفهان طی چند سال اخیر و بعد از همه‌گیری کرونا، مدیریت این آرمستان، برای گسترش ظرفیت قبرستان اصلی این کلانشهر، اقداماتی همچون «افزایش مساحت»، «ایجاد قبور چند طبقه» و «چند طبقه سازی قبور سنتی» را در پیش گرفته و به این ترتیب، تنوع قبر، تعرفه و قیمت‌های جدید هم ایجاد شده است.
در سال‌های اخیر، محل دفن در قطعات قدیمی و اولیه باغ رضوان، ارزش معنوی بالایی در میان شهروندان اصفهان پیدا کرده است و حالا که بیش از نیم قرن از تاسیس این گورستان گذشته، این قطعات قبر خالی کمتری دارند و همین امر باعث شده که قیمت قبور در قطعه‌های قدیمی، به طرز غیرقابل باوری گران باشد.
گرانی این قبور، باعث شده تا فقط افراد خاص اصفهان امکان خرید آنها را داشته باشند و شهروندان دیگر با توجه به توان مالیشان، در نقاط دور افتاده و بدون امکانات شهری، نسبت به خرید قبور جدید و چند طبقه اقدام کنند. برای درک اختلاف قیمت قبور این آرامستان به مقایسه هزینه کفن و خدمات در دو قطعه ۱ که از قدیمی‌ترین قطعات است و قطعه ۸۹ که اخیرا در نقاط دورتر این آرامستان ایجاد شده می‌پردازیم.
بنابر لیست قیمت منتشر شده توسط اداره آرامستان‌های اصفهان، در سال ۱۴۰۰ «هزینه تدفین و خدمات» در قطعه قدیمی باغ رضوان اصفهان، یعنی قطعه ۱، نزدیک به ۳۰ میلیون تومان و هزینه «پیش مجوز» که همان انتخاب قبر است، ۴۲ میلیون تومان بوده است. هزینه‌های گفته شده، برای تدفین در قطعه نوساخته ۸۹، به ترتیب ۱میلیون و ۶۰۰ و ۷۵۰ هزار تومان است. به عبارت دیگر، هزینه تدفین در قطعه قدیمی، حداقل ۷۲ میلیون تومان و هزینه تدفین در قطعات جدیدتر تقریبا ۲میلیون ۵۰۰ هزارتومان است.
مسئله حائز توجه در این موضوع این است که معامله قبر بنا بر لیست معرفی شده، گردش مالی قابل توجهی را برای اداره این آرامستان به وجود می‌آورد. در تابستان سال ۱۴۰۰ و در شرایطی که کرونا همه‌گیر و فروش قبر به دلیل آمار بالای مرگ و میر چشمگیر شده بود، مدیر اداره آرامستان‌های باغ رضوان اصفهان، با اتهامات مالی دستگیر شد.
یکی از اولین شائبه‌های دستگیری احمدرضا مرادی، خرید قبور ویژه برای خود و خانواده‌اش در دوران ریاستش بر اداره آرامستان باغ رضوان بود. مدتی بعد از دستگیری او، معاون دادستان اصفهان گفته بود: دریافت وجوه بر خلاف مقررات و بدون مستند قانونی، تضییع حقوق دولت و نهادهای عموما، اختلاس و تحصیل مال از طریق نامشروع و مداخله در «معاملات با شهرداری» از جمله موارد اتهامی در پرونده تشکیل شده برای «احمدرضا مرادی» بوده است.
معاون دادستان همچنین «خرید قبر برای خود و اعضای خانواده‌اش» را تائید کرد و توضیح داد که «این اقدام بدون پرداخت عوارض و مبالغ مشارکتی که از سایر خریداران اخذ می‌شده صورت گرفته» است.
او در ادامه این توضیحات به «تخفیف‌هایی که قانونا تنها راجع به مددجویان نهادهای حمایتی بایستی اعمال شود» اشاره کرده و بدون توضیح بیشتر در خصوص این نوع از تخفیف گفت که مدیر دستگیر شده، از این تخفیف برای خود و خانواده‌اش هم استفاده کرده است.
تخلفات ممکن در فروش قبر به اشخاص به همینجا ختم نمی‌شود. قطعات ویژه‌تری در آرامستان‌ها، تحت عناوین قطعه «نام‌آوران»، «قطعه هنرمندان»، «ورزشکاران» و غیره وجود دارد. این قطعات که همگی از دستورالعمل کشوری و مرجع پیروی می‌کنند، در سال‌های پر تلفات کرونا، در باغ رضوان اصفهان، رویه‌ای سلیقه‌ای در پیش گرفت و خبرساز شد.
در حالی که به گفته معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان، تصمیم سه نهاد «شهرداری اصفهان»، «حوزه علمیه اصفهان» و «دانشگاه اصفهان» هم برای تدفین در قطعه نام‌آوران تعیین کننده است، اما بخشی از قطعه نام‌آوران باغ رضوان اصفهان، به هنرمندان این شهر هم تعلق دارد و تدفین در این قطعه و در سهمیه هنرمندان، با استعلام از اداره کل فرهنگ و ارشاد استان مجاز خواهد بود.
در لیست قیمت منتشر شده توسط اداره آرامستان‌های اصفهان، تدفین در این قطعه هم حداقل ۵ میلیون تومان هزینه در بر دارد اما از آنجا که شماری از هنرمندان و ورزشکاران، برخلاف کارمندان شهرداری و صاحبین صنعت، اجازه تدفین در این قطعه را نیافتند، امکان رخداد خطاهای دیگز هم علاوه بر خطاهای مالی در این قطعه وجود دارد.
در سال ۱۴۰۰، چند هنرمند موسیقی جوان اصفهانی که بازماندگانشان قصد تدفین آنها در قطعه نام‌آوران و هنرمندان را داشتند، موفق به جلب رضایت مدیر آرامستان باغ رضوان، اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان، شهرداری و ارگان‌های دخیل دیگر نشدند و آنها در قبوری خارج از این قطعه به خاک سپرده شدند.
این هنرمندان با دلایلی نظیر اقدامات غیر شرعی و خوانندگی در شبکه‌های معاند، عدم اخذ مدرک موسیقی حرفه‌ای و سابقه کمتر از ۳۰ سال فعالیت هنری، از تدفین در این قطعه بازداشته شدند. شرایط گفته شده، در زمره حداقل شرایط مورد تائید اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان برای تدفین در سهمیه هنرمندان این قطعه قرار دارد.
در حالی که این هنرمندان، با وجود سابقه کاری عنوان شده در فضای مجازی، نام آور تلقی نشده و در این قطعه به خاک سپرده نشدند، در سال ۹۹ یک مدیر شهری، مدیر آزادسازی و املاک شهرداری اصفهان، که طی بازدید از پروژه‌ای در ارگ جهان‌نما سقوط کرده بود، در همین قطعه و بعنوان یک نام آور به خاک سپرده شد.
پیشتر هم کودکی ۵ساله، با عنوان «مداح اهل بیت» و صاحبا صنایع در این قطعه دفن شده‌اند. ظاهرا در این موارد هم شروط کافی برای تدفین در قطعه متعلق به نام آوران یک شهر وجود نداشته است،
معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان در توجیه این اختلاف، به خبرگزاری‌های این شهر گفته بود: «اگر مواردی مغایر با شرایط آیین‌نامه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی در قطعه نام‌آوران به خاک سپرده‌شده‌اند، احتمالاً از طریق نهادهای موثر دیگر سفارش شده‌اند.»
به نظر می رسد، اختلاف طبقاتی و توان مالی مختلف جامعه، به مرور زمان، در نحوه خاکس پاری هم نفوذ پیدا کرده است، اما نباید فراموش کرد که این نوع خاک سپاری و نگرش به تدفین، در آرامستان مسلمانان اصفهان، وجهه‌ای خلاف دستورات دینی دارد و مصادیق بی عدالتی در یک جامعه اسلامی را در ذهن مردم ایجاد خواهد کرد.