تالار تیموری اصفهان نه موزه است و نه مرمت می‌شود
تالار تیموری یا «چهارحوض» یکی از قدیمی‌ترین ابنیه اصفهان و متعلق به دوران تاریخی پیش از صفویان است. این تالار در زمانی که باغ نقش جهان، هنوز به دستور شاه عباس ساخته نشده بود، بنا شد و حالا نزدیک به ده سال است که در روند تخریب قرار گرفته است.
این عمارت در همسایگی کاخ چهلستون و در ضلع غربی میدان نقش جهان قرار دارد و با اینکه در مسیر منطقه پر اعجاب تاریخی اصفهان رخ نمایی می‌کند، نه تنها هیچ توجهی به آن نمی‌شود که از سال ۱۳۹۵، ورود عموم مردم به آن، به بهانه مرمت هم ممنوع شده و تا امروز، هیچ تغییری که نشانگر مرمت بنا باشد رخ نداده است.
این تالار منقش به هنر دوران های مختلف اسلامی است و ظاهرا در ابتدای حکومت تیموریان تاسیس شده است. تالار چهارحوض در دوران صفوی هم تکمیل، و در دوران پهلوی به باشگاه افسران تبدیل، و تابلوهای مینیاتور گرانبها، مشابه نقاشی‌های چهلستون به آن اضافه شد.
بعد از انقلاب در سال ۱۳۶۷، محمدعلی جعفریان، زمین شناس و پایه‌گذار رشته‌های زیست شناسی و زمین شناسی در دانشگاه اصفهان، ۷۰۰۰ هزار شئ با ارزش که با هزینه شخصی خریداری کرده بود را به این تالار منتقل کرد و این تالار تاریخی به «موزه تاریخ طبیعی اصفهان» تبدیل شد.
به نظر بعضی از اساتید هنر و تاریخ، تغییر این باغ تاریخی تزئین شده با هنرهای دوران مختلف اسلامی، به موزه‌ای برای نمایش آثار تاریخ طبیعی از دوره‌های زمین شناسی و جانوران مختلف، تصمیم هوشمندانه و درستی به نظر نمی‌رسد. اما به گفته سجاد باغبان ماهر، استاد دانشگاه هنر اصفهان، «در هر حال این بنا بیشتر از ۳۰ سال، محلی برای مراجعه کودکان و نوجوانان به قصد آشنایی با تاریخ طبیعت بوده است.»
با این که در این سالها، ارزش تاریخی جدیدی برای تالار تیموری اصفهان ایجاد شده، اما پس از تعطیلی این موزه در سال ۹۵، شایعاتی مبنی بر تغییر کاربری این بنا به کافی شاپ منتشر شد. چندی بعد، این خبر تکذیب شد و بلاخره در سال ۱۳۹۸ مهدی مزروعی، رئیس وقت کمیسیون فرهنگی شورای شهر اصفهان، از تصمیم این شورا برای تبدیل موزه تاریخ طبیعی اصفهان به موزه هنرهای سنتی خبر داد.
مزروعی این اقدام را «منوط به تخلیه این مکان از اشیا موجود در موزه» قلمداد کرد و افزود: «در شورای شهر بودجه‌ای را برای مرمت و بازگرداندن چهار حوض به چرخه میراث فرهنگی در نظر خواهیم گرفت تا تالار تیموری به‌عنوان موزه هنرهای سنتی مورد بهره برداری قرار بگیرد.»
به گفته رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر اصفهان در سال ۱۳۹۹، «حکم پایان مشارکت شهرداری اصفهان با ورثه مرحوم جعفریان به‌عنوان مالک اشیای موزه تاریخ طبیعی اصفهان از سوی دادگاه صادر شده ولی وراث حاضر به تخلیه نیستند و شکایت مجدد برای تخلیه و دریافت اجرت‌المثل برای زمانی که از پایان مشارکت گذشته، صورت گرفته است.»
حالا دو سال دیگر از آخرین همفکری‌های مدیریت شهری اصفهان بر سر تعیین تکلیف برای تالار تیموری واقع در موزه تاریخ طبیعی فعلی اصفهان گذشته و این تالار قدیمی، هنوز در خطر تخریب است.
در باغ «موزه تاریخ طبیعی اصفهان»، مجسمه‌هایی از دایناسورها و تنه‌های درختان قدیمی چند صد ساله‌ای قرار دارند که جاذبهٔ این موزه برای کودکان و نوجوانان را فراهم کرده بود. این مجسمه در کمتر از ده سال، بدون رسیدگی و ترمیم، آسیب‌های زیادی از محیط دیده‌اند و با بسته بودن درب تالار تیموری، مشخص نیست که آیا خود ساختمان، نقاشی‌های آن و اشیا داخل آن هم از آسیب مصون مانده‌اند یا نه.
مرمت میراث فرهنگی اصفهان به مقوله‌ای پیچیده و پر حاشیه تبدیل شده است. به عنوان مثال، در ترمیم گنبد مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان، خطاهایی پیش آمده که باعث شده رنگ نمای آن در هنگام بارش برف و باران تغییر کند.
هر چند موضوع تالار تیموری، قدری متفاوت‌تر از شرایط گنبد شیخ لطف‌الله است و در این مورد، بخش خصوصی (وارثان محمدعلی جعفریان) هم در تعیین تکلیف این بنا نقش دارند، اما لازم است تا اداره میراث فرهنگی اصفهان، شهرداری و سازمان نوسازی و بهسازی استان، هر چه زودتر تصمیمی برای آغاز مرمت اصولی این بنای کهن بگیرند و در این مورد حساس، بهتر از پروژه شیخ لطف‌الله عمل کنند. چرا که این بنا سن بیشتری از ابنیه صفوی دارد و بنابراین احتمالا حساسیت مرمت آن هم بیشتر خواهد بود.
به نظر می‌رسد یکی از بهترین راه حل‌ها، ادامه روند سابق این موزه با عنوان «موزه تاریخ طبیعت» است. این موزه در شهری که لقب دوستدار کودک را دارد و در عین حال با تاریخ گره خورده است، یکی از بهترین اماکن برای آشنایی کودکان با حیوانات، تاریخ طبیعت، هنر و تاریخ اصفهان است و در هر حال، ادامه کارش، بهتر از تعطیل و خالی ماندن آن است.
نظر شما در این باره چیست؟ به نظر شما ایجاد موزه طبیعت برای کودکان و نوجوانان در یک بنای تاریخی غیر معقول است؟ راه نجات «چهار حوض» یا تالار تیموری اصفهان چیست؟