پیکر نیمه جان دریاچه ارومیه
وضعیت فعلی آب ایران اسفبار است و روز به روز هم شاهد بدتر شدن شرایط هستیم. در سال‌های اخیر شاهد خشک شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌های بسیاری بودیم، اما خشک شدن دریاچه‌ی ارومیه، این میراث ملی ارزشمند، ضربه‌ای سنگین در تقویم خشکسالی و بحران آبی ایران بود، که لزوم انجام کاری بسیار جدی‌تر از کاری که در این سال‌ها تحت عنوان «احیای دریاچه‌ی ارومیه» صورت گرفته را گوشزد می‌کند.
عدم پرداخت حق آبه دریاچه ارومیه یک بحران اساسی در مسیر احیای این دریاچه است. سال گذشته وزارت نیرو جدول توافقی رها سازی‌های آب دریاچه ارومیه را که بر اساس آن سهم این دریاچه۶۴۰میلیون متر مکعب بود، قطع کرده و تنها ۱۶۵ میلیون متر مکعب آب به آن رساند.
از عمده‌ترین دلایل وضعیت امروز دریاچه ارومیه، نپرداختن حق‌آبه آن توسط این وزارتخانه در سال آخر دولت قبلی و سال اول دولت فعلی است.
اولین گام‌ها به سوی خشکسالی دریاچه ارومیه با تصمیم دولت در سال ۱۳۶۱، تحت عنوان «توزیع عادلانه آب» برداشته شد. با این تصمیم وزارت نیرو، مسئول سیاست‌گذاری‌های آب، اعم از توزیع و تقسیم و درآمدهای حاصل از آن شد. در کنار ناکارآمدی طرح توزیع عادلانه آب، کم توجهی سازمان محیط زیست به خصوص در دوسال اخیر، برای احقاق حق آبه محیط زیستی دریاچه ارومیه از وزارت نیرو، آخرین ضربه‌های اساسی خشکیدن آن را بر تن این دریاچه نواخت .
بررسی راه حل دولت روحانی و رییسی
طرح ستاد احیای دریاچه ارومیه در دولت روحانی با ساده سازی مسئله خشکسالی و تقلیل آن به دو راهکار که در نهایت نتیجه عینی و مشخصی نیز در بر نداشت، این دریاچه را با وضعیتی بحرانی‌تر از قبل به دولت سیزدهم تحویل داد. ساز و کار حل بحران در دولت دوازدهم برای این مسئله پیچیده اجتماعی-اکولوژیک، تنها با تمرکز بر دو ستون «انتقال آب» و «کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی» شکل پیدا کرد. در حالی که طرح انتقال آب در بخش‌هایی با مشکل جدی مواجه شده و «شرکت خاتم الانبیا» پیمانکار این پروژه، ساخت تونل انتقال آب را در مراحلی متوقف کرد و نتوانست طرح را به اتمام برساند.
در بخش کشاورزی نیز پیشرفت چندانی حاصل نشد و آمار نشان دهنده سه برابر شدن زمین‌های زیر کشت این حوضه آبخیز و بیشتر شدن هفت هزار هکتاری سطح کشت محصولات آبی در دو دهه اخیر است.
پروژه احیای دریاچه ارومیه یکی از پرهزینه ترین برنامه‌های محیط زیستی حکومت ایران است و به گفته برخی مسئولان، این طرح تا پایان دولت دوازدهم، حدود پانزده هزار میلیارد تومان هزینه در برداشته است؛ هزینه های هنگفتی که ماحصل مثبتی در وضعیت دریاچه نمایان نکرد.
بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم در مرداد ۱۴۰۰، مسعود تجریشی، مدیر سابق برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفتگو با خبر آنلاین در مرداد سال جاری، اذعان داشت که هنوز از برنامه دولت روی کار آمده در زمینه احیای دریاچه خبر ندارد.
وی در بخشی از این گفتگو می‌گوید: « ما ۲۴ نامه برای آقای مخبر فرستادیم، توضیح دادیم اگر رها سازی آب انجام نشود، ممکن است وضعیت دریاچه ارومیه بدتر شود. طوری که در آبان سال ۱۴۰۱ به وضعیت آبان ۱۳۹۲ دریاچه برگردیم. بنابراین وظیفه ما این بود که تبعات عدم اجرای تصمیمات توسط دولت را به آن‌ها بگوییم و ۱۶ نامه برای وزرای مربوطه فرستادیم که هیچ بازخوردی نداشت. وزارت نیرو نیز داده‌ها و اطلاعات خود را به ما نمی‌داد و بعد از دولت سیزدهم کل بانک اطلاعاتی بر روی ستاد احیای دریاجه ارومیه بسته شد و گفتند حتی میزان بارش باران را نمی‌توانیم به شما بگوییم.»
افزایش زمین‌های زراعی در حوضه ارومیه و ادامه سد سازی‌ها بر رودهای منتهی به دریاچه، موجب شده است که حتی اگر دولت رئیسی قصد احیای دریاچه ارومیه را نیز داشته باشد، امیدوار به نتیجه مطلوبی نباشیم.
بازچرخانی آب شهرهای تبریز و ارومیه و انتقال آن به دریاچه
تخصیص اعتبارات لازم در جهت تسریع اجرای پروژه انتقال آب، استفاده از تکنولوژی‌ها و آبیاری نوین برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی از مجموعه جزییات برنامه ارائه داده شده وزارت نیرو در زمانه احیای ارومیه در دولت سیزدهم است.
با وجود تبلیغات فراوان دولت رئیسی در زمینه احیا دریاچه، ستاد احیا در شرایط کنونی عملا تعطیل، و با وجود کاهش بارندگی ها و تصمیمات وزارت نیرو برای رها سازی آب به سمت دریاچه ارومیه، تا‌به حال هیچ اقدامی جدی در این زمینه صورت نگرفته است.
در اخرین گزارش‌ها از اخبار مربوط به دریاچه ارومیه، نماینده این شهر در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با ایسنا اعلام کرده است که زمستان امسال ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب وارد دریاچه ارومیه می شود. حجت الاسلام سید سلمان ذاکر در ادامه این گفتگو اعلام کرد که تونل انتقال آب به دریاچه ارومیه، در حال طی مراحل پایانی و رفع مشکلات است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی، نیز هفته گذشته در گفتگو با ایرنا با بیان اینکه تراز دریاچه به ۱ هزار و ۲۷۰ متر و ۱۰ سانتی‌متر رسیده است اعلام کرد: با افزایش بارش‌ها، تراز دریاچه ارومیه طی دو هفته آغازین آذر ماه بیش از ۶ سانتی متر افزایش یافته است.
وی یادآور شد: از آغاز سال آبی جدید یعنی مهر ماه امسال تاکنون میزان بارش‌ها به ۶۲ میلی متر رسیده که نسبت به سال گذشته ۲۲ درصد افزایش داشته است.
به گزارش ایرنا، طبق اعلام استاندار آذربایجان‌غربی.طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی سالانه بیش از ۶۵۰ میلیون متر مکعب آب را وارد پیکره دریاچه ارومیه خواهد کرد.
حال با توجه به نیمه تمام ماندن پروژه های احیا و حال بد دریاچه ارومیه باید منتظر ماند و دید وعده های اتمام پروژه رهاسازی آب به دریاچه ارومیه چه زمان به سرانجام می رسد و جانی دوباره بر کالبد مرده دریاچه ارومیه تزریق می‌شود.