هشدار مسئولان استان مرکزی؛ بحران آب نزدیک است
استان مرکزی در ایران با شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک روبرو است. درسال‌های اخیر، کاهش بارندگی‌ها در این استان به دلیل تغییرات اقلیمی و عدم مدیریت منابع آبی افزایش یافته است. کاهش این بارندگی‌ها نه تنها در کوتاه‌مدت بلکه در بازه زمانی بلندمدت، چالش‌های مهمی را همراه خود دارند. برخی کارشناسان می‌گویند با توجه به اقلیم خشک استان مرکزی اگر مهار این تنش آبی در اولویت قرارنگیرد، این معضل تبدیل به بحرانی غیرقابل حل خواهد بود.
معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی در خصوص وضعیت منابع آبی سال جاری این استان گفت: بر اساس آخرین پایش‌های صورت گرفته توسط قرارگاه پایش منابع تأمین و توزیع و مدیریت مصرف شرکت آب و فاضلاب استان مرکزی، پیش‌بینی می‌شود در تابستان سال جاری تعداد ۹۵ روستای استان با مشکل ناپایداری منابع آب شرب مواجه شوند که نیاز است در این مناطق مشترکین و اهالی روستاها نسبت به مدیریت و رعایت مصارف خود اقدام کنند.
شجاعی در ادامه کاهش بارندگی‌ها در استان در اسفندماه سال گذشته و فروردین سال جاری را در ۳۰ سال گذشته بی‌سابقه دانسته و با بیان این که بیش از ۹۰ درصد مصرف آب استان در بخش کشاورزی است و از این میزان حدود ۸۰ درصد از منابع آب زیرزمینی تأمین می‌شود، ادامه داد: میزان مصرف آب صنعت استان مرکزی نیز ۷۰ میلیون مترمکعب است، که در صورت تداوم خشکسالی، این بخش حدود ۱۴ میلیون مترمکعب «کمبود آب» خواهد داشت.
بحران کم‌آبی استان مرکزی چقدر جدی است؟
آمارها می‌گوید حدود ۶۵ درصد از مساحت کشور را اقلیم‌های فراخشک و خشک بیابانی در بر گرفته، میزان بارش کم‌تر از ۵۰ تا ۱۵۰ میلیمتر در سال است و متوسط درجه حرارت سالانه بسیار زیاد است.
مناطق نیمه خشک ایران بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیمتر بارندگی سالانه دارند. در مناطق مدیترانه‌ای که پنج درصد کل مساحت کشور را شامل می‌شود، بارندگی بیشتر از مناطق نیمه‌خشک است و به حدود ۵۰۰ میلیمتر در سال نیز می‌رسد. در شرایط فعلی میانگین سالانه بارندگی ایران به حدود ۲۳۰ میلیمتر می‌رسد درحالی که متوسط بارندگی سالانه در دنیا حدود ۸۰۰ میلیمتر است.
وضعیت سدها نیز در استان مرکزی باتوجه به آمار ارائه شده توسط مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای استان مرکزی، در شرایط بحرانی است. کاهش بارندگی‌ها موجب شده است که دبی ورودی آب به مخازن سدهای این استان بسیار کاهش یابد به طوری که در حال حاضر تنها ۱۷ درصد از مخزن « سد الغدیر ساوه» را منابع آبی فرا گرفته و این سد تنها ۵۰ میلیون مترمکعب ذخیره آبی دارد.
طبق گفته‌های عزت‌اله آمری، مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای مرکزی وضعیت منابع آبی « سدکمال صالح شازند» نیز دست‌کمی ندارد و در حال حاضر تنها نیمی از مخزن این سد آب دارد که برای مصارف آب شرب شهر اراک و روستاهای مسیر شازند تا اراک اختصاص یافته است. او می‌گوید از آنجاکه بارندگی‌های استان در سال آبی پیش رو سیلابی نبوده است ورودی قابل توجهی متاثر از جریان سیلابی به سدهای استان صورت نگرفته و در حال حاضر ورودی آب به سدهای استان بسیار ناچیز است.
به گفته مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه‌ای مرکزی، عمده منابع تامین آب در استان مرکزی متکی به منابع آب زیرزمینی آن است که متاسفانه در استان سطح سفره‌های آب زیرزمینی نیز هر ساله حدود یک تا ۱.۵ متر کاهش می‌یابد.
راه‌حل بحران خشکسالی استان مرکزی چیست؟
مسئولان استان مرکزی معتقد هستند تغییر الگوی کشت، تحول در دیپلماسی آب و حل اختلافات استانی بر سر منابع آبی، سه راه کار مهم این بحران هستند که تا امروز به آن‌ها توجه نشده است.
سیاوش آقاخانی، رئیس شبکه محیط زیست استان مرکزی معتقد است، ایران برای دیپلماسی آب تنها با کشورهای همسایه خود درگیر نیست، بلکه مسئله بحران آب به عنوان یکی از مسائل حیاتی کشور موجب تنش میان مدیران استان‌های مختلف در داخل نیز شده است. به گفته او، استان مرکزی در حوزه تأمین حق آبه «تالاب آق گل» با استان همدان، یا در حوزه منابع آبی «سد کمال صالح» با استان لرستان، درگیر چالش‌هایی است.
به گفته سیاوش آقاخانی، رییس شبکه محیط زیست استان مرکزی باتوجه به خشکسالی‌های سه سال اخیر، تنها راه برون‌رفت از بحران آبی استان مرکزی سیاست گذاری برای سازگاری با کم آبی با توجه به افزایش جمعیت و بالا بودن سرانه مصرف آّبی شهروندان است.او می‌گوید: تنها نسخه بین‌المللی که برای عبور از بحران‌های آبی در دنیا مطرح است، سیاست‌های سازگاری با تغییر اقلیم و کم آبی است که متاسفانه این مساله در استان مرکزی نه‌تنها بومی نشده بلکه هنوز وارد برنامه‌های توسعه استان نیست و ادبیات گفتمانی آن هم در بین دستگاه‌های مختلف تعریف نشده است.
وی خاطرنشان می‌کند: متاسفانه همه مدیران ارشد استان بدون توجه به ظرفیت‌های استان و سیاست‌های سازگاری با تغییر اقلیم به دنبال توسعه صنعت و سطح زیر کشت در استان هستند و جهاد کشاورزی به عنوان یکی از مهمترین دستگاه‌ها در این زمینه با بیشترین پرسنل هنوز نتوانسته وظیفه حداقلی خود یعنی تعریف الگوی کشت باتوجه به شرایط اقلیمی جدید را به انجام برساند.