ازدواج ۲۷ هزار کودک طی یک سال
مشکلات
بر اساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، از زمستان سال ۱۴۰۰ تا آخر پاییز سال ۱۴۰۱ دست‌کم ۲۷ هزار و ۴۴۸ مورد ازدواج دختران زیر ۱۵ سال در نقاط مختلف ایران رخ داده است. این آمار آنجایی قابل تامل است که بدانیم روند کودک همسری از سال ۹۶ تا ۹۸ روند نزولی به خود گرفت، اما طی چهار سال اخیر این شیب تغییر کرد.
روزنامه اعتماد با اشاره به کاهش سن مادران در این مورد می‌نویسد: بیشتر زنان کودک‌همسر در همان سنین پایین مادر می‌شوند و طبق آخرین اعلام سازمان ثبت‌احوال در اردیبهشت ۱۴۰۱، در سال ۱۴۰۰ دست‌کم ۶۹ هزار و ۱۰۳ نوزاد از مادران گروه سنی ۱۰ تا ۱۹ ساله متولد شدند و هزار و ۴۷۴ نوزاد از مادرانی در بازه سنی ۱۰ تا ۱۴ سال متولد شده‌اند.
جامعه شناسان معتقدند این موضوع عوارض جبران ناپذیری بر روی این مادران به دنبال دارد. فارغ از اینکه مادران کم سن و سال درک درستی از مسئولیت‌ها و مسائل مادری ندارند، اضافه شدن یک نفر به زندگی این زنان اجازه حضور آنها در اجتماع و حتی ادامه تحصیل را می‌گیرد. آن هم در شرایطی که زندگی در دنیای امروز بدون امکان تحصیلات متوسطه عملا منجر به حذف از چرخه اجتماعی می‌شود.
از سوی دیگر فرزندانی هم که طی سال های آتی وارد جامعه می شوند نسبت به تحصیلات پایین مادران خود حس سرخوردگی دارند.
ژاله شادی‌طلب، جامعه‌شناس و مدیر اسبق گروه مطالعات زنان دانشگاه تهران در گفت‌وگو با «اعتماد» از پاسخگو نبودن مسئولان در این زمینه انتقاد کرده و می‌گوید: «ایران هر ۳۰ سال یک‌بار شخم می‌خورد اما من فکر می‌کنم هر هشت سال یک‌بار شخم می‌خورد و وقتی این اتفاق می‌افتد طبیعی است که دیگر توانایی تحمل افرادی چون من را ندارند.» شادی‌طلب معتقد است که در این سال‌ها بسیاری از خانواده‌ها از عواقب کودک‌همسری آگاه شده‌اند ولی ناچار به انجام آن هستند، چرا که جایگزینی برای آن ندارند: «تا زمانی که حضرات پاسخگو نشوند حرف‌های ما آب در هاون کوبیدن است.»
این در حالی است که بر اساس کنوانسیون جهانی حقوق کودک، افراد زیر ۱۸سال، کودک محسوب می‌شوند. اما در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، سن قانونی برای ازدواج دختران ۱۳سال و برای پسران ۱۵سال در نظر گرفته شده است و ازدواج برای افراد زیر سن قانونی هم با «اذن ولی به شرط مصلحت با تشخیص دادگاه صالح» است.
اگرچه علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در ظاهر با ازدواج دختران در سنین پایین موافق نیست، اما مسئولان دولت و نظام که از قضا مورد تایید او هم هستند، صراحتا به ترویج کودک همسری می‌پردازند.
انسیه خزعلی، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری که خودش در ۱۶ سالگی ازدواج کرده، در این باره می‌گوید: سن ازدواج اکنون سن بالایی است. از ظلم و اجحاف در حق دختران در ازدواج زیر سن قانونی باید جلوگیری کرد اما من مراجعینی از دختران ۱۶ و ۱۷ ساله دارم که می‌گویند چرا به ما کودک می‌گویند؟ درحالی که ما بالغ هستیم و با اختیار خودمان ازدواج را انتخاب کرده‌ایم. من اگر بخواهم ازدواج زیر ۱۸ سال را محکوم کنم باید خودم را محکوم کنم، چون زیر ۱۸ سال ازدواج کرده‌ام. اما الان معتقد نیستم که زمانی که ازدواج کردم بالغ نبودم و قدرت مدیریت زندگی را نداشتم. به همین خاطر است که به « ازدواج بالغانه» و «بالغ همسری» تاکید می‌کنم چون ممکن فردی در بیست و چندسالگی هم بالغ نباشد.
اما خزعلی سخنان جنجالی دیگری هم در این مورد داشته است. او در جمع دختران کلاس اولی حضور یافت و گفت: از اكنون برای زندگی و خانواده‌ای كه می‌خواهيد تشكيل دهيد، برنامه‌ريزی داشته باشيد تا پرورش‌دهنده شهيد سليمانی‌‌ها باشيد.
این اظهارات با واکنش گسترده افکار عمومی مواجه شد. با این حال رهبر جمهوری اسلامی همچنان بر افزایش جمعیت تاکید دارد. خواسته‌ا که با حمایت مجلس شورای اسلامی هم مواجه شده است و به نظر می‌رسد بی توجهی به کودک همسری هم از همینجا نشات می‌گیرد.
راه‌حل طرح
فعالان حوزه اجتماعی و زنان می‌توانند با روشنگری به مشکلات و عوارض کودک همسری بپردازند. در شرایطی که صدا و سیما حاضر نیست این موضوع را برای اقشار سنتی جامعه تبیین کند، ما نیازمند فعالیت‌های جمعی و گروهی برای پیشبرد آگاه‌سازی افکار عمومی در این باره هستیم.