بیش از ۲۰ سال انتظار برای مترو در اصفهان

متروی اصفهان، پروژه‌ای است که همزمان با احداث کارخانه ذوب آهن اصفهان در دهه۴۰، پیشنهاد شد. پس از پیشنهاد این پروژه، مطالعات مختلف مهندسی پیش و پس از انقلاب ۵۷، بر روی متروی اصفهان صورت گرفت و بالاخره اوایل دهه ۸۰ با برنامه‌ریزی ۳ خط درون شهری و ۵ خط برون شهری آغاز شد.

اولین خط متروی اصفهان، ۲۰ کیلومتر از شمال به جنوب شهر را در ۲۰ ایستگاه به هم متصل می‌کند. این خط که از اواسط دهه ۹۰ مشغول به کار است، ناقص و ۴ ایستگاه شمالی آن همچنان در دست ساخت است.

خط دوم پروژه متروی اصفهان، ۲۴ کیلومتر مسیر شرق به غرب اصفهان را در ۲۳ ایستگاه می‌پیماید و بر اساس برنامه‌ریزی‌های اعلام شده، این خط از سال ۱۴۰۲ شروع به کار خواهد کرد. این در حالی است که در نیمه دوم سال ۱۴۰۱، هنوز ۷ ایستگاه آن در دست طراحی است و عملیات ساخت آنها آغاز نشده است.

خط سوم متروی اصفهان برای اتصال جنوب به غرب در نظر گرفته شده است و قرار است در ۹ کیلومتر و با ۸ ایستگاه اجرا شود، اما تا این لحظه طرح مشخصی از آن در دست نیست.

طرحی بدون ملاحظات فرهنگی

از خبرهای منتشر شده در این مورد، این گونه به نظر می‌رسد که مطالعات انجام شده در این پروژه کافی نبوده و آسیب‌های زیادی به میراث فرهنگی این شهر تاریخی و جهانی از روز آغاز ساخت متروی اصفهان وارد شده است. چنان که ایسکانیوز، در سال ۱۳۹۴، «سی‌وسه پل و نقش‌جهان را قربانی متروی اصفهان» دانست.

در متن این گزارش با اشاره به مخالفت مدیر میراث فرهنگی اصفهان در سال ۱۳۸۰ با عبور خط مترو از چهارباغ عباسی نوشته شده: «فروردین ماه سال ۸۸ شرکت پیمانکار متروی اصفهان اعلام کرد که دستگاه‌های حفاری با موفقیت از زیر زاینده ‌رود عبور کرده است، اما در تاریخ نهم شهریور ماه همان سال خبر آمد که ۳۵ تا ۴۰ متر اشتباه در محاسبات صورت گرفته و همین کار باعث تخریب پایه‌های زیرزمینی سی و سه پل شده و این خبر دو روز بعد تایید شد.»

در اوایل دهه ۹۰هم قرار بود در خط دوم متروی اصفهان، مسیری از شرق به غرب میدان نقش‌جهان، طراحی شود. بر همین اساس حامیان میراث فرهنگی اصفهان نگرانی خود از آسیب دیدن احتمالی این بنای ثبت شده در فهرست یونسکو را مطرح کردند.

در حالی که «عباس حاج‌ رسولی‌ها» عضو اصلی شورای شهر اصفهان، مدعی بود عبور مترو از زیر میدان نقش جهان، با رعایت تمهیدات بلا مانع است و نمایندگان یونسکو هم اعلام موافقت کرده‌اند. به فاصله کمی، مدیر کل اداره میراث فرهنگی اصفهان، «تائید یونسکو» را تکذیب، و استاندار وقت اصفهان هم تاکید کرد: «علاقه‌مند نیستم تجربه ناخوشایند خط اول متروی اصفهان دوباره تکرار شود.»

حالا بعد از گذشت بیش از ۱۰ سال از این ماجرا، در اطلاعات منتشر شده توسط «سازمان قطار شهری اصفهان و حومه»، مسیر خط دوم متروی اصفهان، با یک ایستگاه فاصله در جنوب این بنای تاریخی، یعنی ایستگاه «آمادگاه» طراحی شده است. ایستگاه آمادگاه، انحراف مترو از میدان نقش جهان را نشان می‌دهد و بنابراین احتمالاً این میراث جهانی از آسیب مستقیم مصون خواهد ماند.

فعالان اجتماعی، فرهنگی اصفهان معتقدند که طراحان متروی اصفهان، از ابتدا به فکر میدان نقش جهان نبودند و بدون در نظر گرفتن این میراث فرهنگی، اصرار به عبور مترو از زیر این میدان را داشته‌اند. این مشابه اهمالی است که در خط اول هم رخ داد و منجر به آسیب دیدن خیابان چهارباغ، میدان امام حسین (دروازه دولت) و سی‌وسه پل شده است.

پول شویی و فساد به بهانه احداث مترو

برنامه‌ ریزی و اجرای شتاب زده مترو اصفهان و به طول انجامیدن ۲۰ ساله آن، بسیاری از فعالان را نسبت به صرف هزینه‌های زیاد و به دور از نظارت هم نگران کرده است. در تمام این سال‌ها، متروی اصفهان در مراحل مختلف، بودجه‌های خصوصی و دولتی بسیاری دریافت کرده است.

کمک‌های مالی به این پروژه عظیم، هر بار تنها در صورت‌های مالی شرکت‌های خصوصی گزارش، یا در قالب‌های خبری از بودجه‌های دولتی در مراجع خبری مختلف اعلام شده است. با وجود شعار شفاف ‌سازی که به کرات در شوراهای شهر اصفهان وعده داده شده، هنوز کارنامه‌ای از مجموع بودجه مصرف شده در این پروژه ۲۰ ساله منتشر نشده و مشخص نیست مجموع بودجه‌ها و هزینه‌های صورت گرفته چقدر است.

یکی از آخرین سوابق نامعلوم مالی متروی اصفهان، متعلق به مرداد امسال است. رئیس شورای شهر اصفهان در جلسه علنی این شورای شهر در تاریخ ۵ مرداد، میزان پیشروی فیزیکی خط ۲ متروی اصفهان را که از سال ۱۳۹۴ در دست اجرا است و قرار است تا پایان سال ۱۴۰۱ مورد بهره برداری قرار بگیرد، تنها حدود ۳۸ درصد برآورد کرد.

به گزارش خبرگزاری موج اصفهان، محمد نورصالحی در برنامه رادیویی صدای شهر، گفت: «مبلغی حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان با همکاری یکی از شرکت‌های توانمند داخلی تامین شده است.»

در ۱۹ مهرماه همین سال، «روزنامه دنیای اقتصاد» خبری مبنی بر «بلوکه شدن اعتبار تکمیل خط ۲ مترو اصفهان» منتشر کرد. بنابر این خبر و به گفته رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، «سال قبل، ۷۵۰ میلیارد تومان بودجه برای تکمیل خط دوم قطار شهری و همچنین خرید اتوبوس‌های جدید در نظر گرفته شده بود که بخشی از این پول هم باید صرف تکمیل پروژه مترو می‌شده. بدو ورود این پول به حساب شهرداری، مبلغ مذکور توسط دیوان محاسبات بلوکه شده است.»

هرچند که خبرگزاری مهر، چندی بعد از این ادعا، در تکذیبیه‌ای از دیوان محاسبات استان اصفهان اعلام کرد: «نظر به خبر منتشره مورخ ۱۷ مهر ۱۴۰۱، درباره اظهارات آقای نورصالحی رئیس شورای اسلامی شهر اصفهان، مبنی بر بلوکه کردن اعتبارات پروژه مترو اصفهان به مبلغ هفت هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال توسط دیوان محاسبات استان اصفهان، اعلام می‌دارد اظهارات وی خلاف واقع بوده و ناشی از عدم اشراف او نسبت به موضوع مطروحه است». با این حال اما صداقت دو ادعای مطرح شده و وضعیت بودجه عنوان شده، مشخص نشد.

اصفهان پس از سال‌ها تجربه شورای شهر و شهرداران اصلاح‌طلب، بیش از یک سال است که در دست نمایندگان اصولگرا قرار گرفته است. پس از تحویل شورای شهر، ادعاهای علنی بسیاری مبنی بر سو استفاده‌های مالی اصلاح‌طلبان از شهرداری و بودجه‌های آن از طریق «دلالی» و «پروژه‌های ظاهرا قانونی» مطرح شد، اما حالا این گونه به نظر می‌رسد که شورای شهر کنونی اصفهان هم با جناح اصولگرا قصد اصلاح رویه‌های مالی شهرداری را ندارند.

همچنین برخلاف شعارهای انتخاباتی آنها در انتخابات سال ۱۴۰۱، علاوه بر اینکه شفاف ‌سازی دقیق و غیرمغرضانه‌ای از دوران قبل به عمل نیامده، در مدت یک سال و نیم تسلط این جناح بر شهرداری، استانداری و فرمانداری اصفهان، سبک و سیاق اصلاح ‌طلبان در دوران قبل همچنان که در پروژه مترو اصفهان هم مشخص است، ادامه دارد.

پروژه‌های مترو اصفهان و تهران، تقریبا هم زمان با هم و در اواخر دهه ۷۰ آغاز شد، اما با اینکه اصفهان یکی از پر درآمدترین‌ترین شهرهای توریستی ایران به حساب می‌آید و به سبب ثبت‌های میراث فرهنگی آن در یونسکو، از محبوبیت جهانی زیادی برخوردار است، کیفیت و سرعت پیشرفت متروی تهران، نسبت به اصفهان بسیار بیشتر و غیر منطقی است.

اصفهان همواره در حال اعمال تغییرات عمرانی برای بهبود شرایط گردشگری این استان است و چرخه مالی این تغییرات، بستر مساعدی برای خطاهای مالی، پولشویی و اختلاس‌ها ایجاد می‌کند.

برای مثال تنها در سال ۹۸، به گزارش خبرگزاری تسنیم و به نقل از فریدون الهیاری، مدیر کل اداره میراث فرهنگی اصفهان، «بیش از ۳هزار میلیارد تومان پروژه که جزئی از تاسیسات گردشگری در استان هستند» در حال اجرا بوده. با اینکه مترو و سایر امکانات حمل و نقل در یک شهر توریستی، نقش استراتژیک و مهمی در تاسیسات گردشگری دارد، مشخص نیست آیا متروی اصفهان هم در زمره این پروژه‌ها و بودجه آن قرار دارد و آیا از این ۳هزار میلیارد و مبالغ دیگر که در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار می‌گیرد، آیا سهمی نصیب پروژه چند ده ساله متروی اصفهان شده؟ و اگر بله، دقیقا چه اقداماتی صورت گرفته.

حالا جای این سوال است که، تا این لحظه دقیقا چه مقدار هزینه برای ساخت این پروژه استانی مصرف شده و متروی اصفهان دقیقا تا کی نیازمند صرف هزینه، زمان و کارشناسی‌های مختلف است؟