فروش 19 بنای تاریخی ایران؟

رسانه‌های داخل ایران از تصمیم دولت جمهوری اسلامی برای به مزایده گذاشتن 19 بنای تاریخی در کشور خبر دادند. موضوعی که با واکنش گسترده افکار عمومی مواجه شد.

به نوشته روزنامه سازندگی، ارگ راین کرمان، باغ هرندی، گراند هتل، کاروانسرای زعفرانیه، کاخ ناصرالدین میرزا و ۱۴ بنای تاریخی دیگر توسط وزارت میراث فرهنگی با هدف بهره‌برداری به مزایده گذاشته شد. بر این اساس بناهای خانه دانشمندی، خانه آقایی‌زاده، حمام قلعه، خانه بهادرالملک، گراند هتل، خانه فخر راور، کارخانه حناسایی، ارگ راین، باغ هرندی، خانه اوشیدری، خانه ابراهیمی، حمام سالار، کاروانسرای زعفرانیه، کاروانسرای مهر، کاخ ناصرالدین‌میرزا، خانه سرهنگ ایرج، عمارت اربابی لیقوان، کاروانسرای گوئجه بئل و کاروانسرای جانانلو قرار است به مزایده گذاشته شود.

اما نکته‌ای که در این میان جلب توجه می‌کند، واگذاری ارگ راین، دومین بنای خشتی بزرگ جهان بعد از ارگ بم است که تاریخ آن به دوره ساسانیان باز می‌گردد. فعالان حوزه آثار باستانی معتقدند در صورت واگذاری این بنا، حفاری‌ها و تلاش برای گنج‌یابی افزایش می‌یابد که می‌تواند منجر به تخریب بنا شود. همچنین مسئولیت دولت حفظ و نگهداری آثار باستانی است و نه واگذاری آن برای درآمدزایی بیشتر؛ در واقع اگر قرار است از این آثار باستانی درآمد بیشتری کسب کرد، دولت باید تلاش کند تا جذب توریست خارجی را افزایش دهد که نیازمند تغییراتی اساسی در زمینه سیاست‌های اجتماعی است.

در همین رابطه، احسان ایروانی، رئیس سابق صندوق توسعه صنایع‌دستی و فرش دستباف و احیا و بهره‌برداری در این باره به روزنامه سازندگی می‌گوید: آنچه که اهمیت دارد این است که هر اثری پیش از آنکه به صندوق برای واگذاری سپرده شود باید از صافی نفیس بودن یا نبودن بگذرد تا این چنین در ماجرای واگذاری حدس و گمان و مساله به وجود نیاید، پس اگر کوتاهی باشد قطعاً این کوتاهی از سوی وزارت میراث فرهنگی است. بخش خصوصی هم اثر را به فرض اینکه نفیس نیست گرفته و در آن سرمایه‌گذاری می‌کند و هر اتفاقی هم که بیفتد، ربطی به بخش خصوصی ندارد.

نکته دیگری که در واگذاری این آثار باستانی باعث نگرانی شده، مبهم بودن روند واگذاری است. با توجه به اینکه در روند خصوصی سازی بنگاه‌های اقتصادی فساد گسترده‌ای شکل گرفت که در نهایت منجر به دخالت مجدد دولت برای بازپسگیری آن شد، حالا این نگرانی وجود دارد که این واگذاری‌ها با رانت یا زد و بندهای پشت پرده همراه باشد. خصوصا که اخیرا اخباری مبنی بر قاچاق آثار باستانی منتشر شده است.

پنجم اردیبهشت، وبسایت «صدای میراث» که بازتاب دهنده اخبار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، از «انهدام بزرگ‌ترین مافیای قاچاق اشیای تاریخی در پرواز تهران – دبی» خبر داد و نوشت: نیروهای امنیتی و اطلاعاتی، اعضای یک باند قاچاق اشیای تاریخی را که قصد خارج کردن ۳۶۰۱ شیء تاریخی به مقصد دبی داشتند، از پرواز تهران – دبی پایین کشیدند و به این ترتیب اعضای بزرگ‌ترین باند قاچاق آثار باستانی به همراه پرتعدادترین محموله قاچاق اشیای تاریخی دستگیر و به مقام قضایی تحویل شدند.

انتشار این اخبار و هم‌زمانی آن با واگذاری آثار تاریخی باعث شده تا افکار عمومی بیش از گذشته نسبت به ان حساس شود.

به نظر می‌رسد فعالان حوزه آثار باستانی و گردشگری باید تلاش کنند تا با فشار قانونی جلوی این واگذاری را بگیرند. همچنین برگزاری تجمع در برابر ارگ راین هم می‌تواند توجه رسانه‌ها و افکار عمومی را به آن جلب کند. در سایر کشورهای جهان هم آثار نفیس تحت هیچ شرایطی به بخش خصوصی واگذار نمی‌شود و تنها در شرایط ویژه برای بهره‌برداری موقت با اخذ ضمانت‌نامه‌های ارزشمند، حفظ آثار را تضمین می‌کنند.