بتن بر دیوار شاه دژ ۱۷۰۰ ساله صفه اصفهان
یک شاه دژ باستانی بر روی قله کوه صفه اصفهان، در پروژه ایجاد «تله‌کابین صفه»، با بتن و مصالح نامناسب آسیب دیده و هرچند این پروژه فعلا متوقف شده است، اما اثرات تخریبِ انجام شده باقی مانده و بسیاری از فعالان میراث فرهنگی را نگران کرده است.
این شاه دژ که تاریخ ایجاد آن در بعضی منابع به پیش از اسلام و دوران ساسانی نسبت داده شده، هنوز مورد کاوش‌های باستان‌شناسانه و تخصصی قرار نگرفته است، اما بعضی از کارشناسان کاربری آن را «محافظت از اصفهان در مقابل دشمنان» دانسته‌اند.
هرچند از سال ۱۳۷۲، ساخت و ساز در اطراف این شاه دژ تاریخی ممنوع بوده، اما نظارت‌های نادرست بر قوانین عمرانی شهر و بی‌توجهی به مراقبت از این بافت باستانی، باعث شده تا عده‌ای از مسیرهای غیر قانونی، راه ورود به چنین پروژه‌ای را برای خود هموار کنند.
یکی از اولین توجیهات ایجاد تله‌کابین صفه در کوه صفه اصفهان، تسهیل تردد به این دژ تاریخی و ایجاد پایگاه گردشگری تاریخی در این منطقه بوده است. این در حالی است که مرمت‌های لازم برای حفظ این بنا در مقابل آسیب‌های احتمالی و تجمع مردم صورت نگرفته است.
شواهد باقی مانده از این پروژه متوقف شده نشانگر آن است که حتی در همین پروژه هم حفظ بنای باستانی و هدف گردشگری، مد نظر مجریان نبوده است و با شروع پروژه تله‌کابین صفه اصفهان، پایه‌های این تله‌کابین، روی دیوارهای قلعه باستانی ساخته شده و مرمت‌هایی سطحی و نادرست با مصالح غیر تخصصی از جمله بتن انجام شده است.
یکی از این مرمت‌های نادرست، ساخت دیوارهای سربازخانه دژ بوده که به گفته یکی از کارشناسان در گزارش سایت خبری «عصر ایران» درباره این شاه دژ، «مجریان طرح، با هر مصالحی که خواسته‌اند، سربازخانه این دژ را ساخته‌اند».
در پروژه توریستی سازی شاه دژ صفه اصفهان، قصدی بر ساخت هتل و رستورانی از «گروه هتل‌های هما» وجود داشته که در نتیجه پیگیری فعالان میراث فرهنگی، حریم شاه دژ مشخص و ساخت و سازها از جمله ساخت «هتل هما» در این حریم متوقف و دستور تخریب پایه‌های تله کابین هم صادر شد.
در خلال صدور دستور توقف عملیات ساخت و ساز تله‌کابین صفه اصفهان، دستور برداشتن پایه‌های بتنی تله‌کابین از این سایت باستانی صادر شد اما به ادعای خبرنگار سایت خبری عصر ایران، «این پایه‌ها به راحتی قابل برداشتن نیستند و اداره میراث فرهنگی در نظر دارد تا با کمترین تخریب با مصالح موجود، روی پایه‌های بتنی ایجاد شده را بپوشاند.»
چرا نباید در شاه دژ باستانی صفه اصفهان تله‌کابین ساخته شود؟
کوه صفه اصفهان، در حال حاضر یکی از اماکن اصلی تفریحی کلانشهر اصفهان است که در آن امکانات تفریحی زیادی ایجاد شده است و همه روزه شمار زیادی از شهروندان برای گذران اوقات فراغت به آن مراجعه می‌کنند.
بخش‌هایی از این کوه مرتفع که تا این لحظه بکر و دست نخورده باقی مانده است، سال‌های بسیاری مورد استفاده کوهنوردان بوده و رئیس وقت فدراسیون کوهنوردی هم خطر ریزش این کوه در صورت تجمع جمعیت را محتمل دانسته است. بنابراین ساخت و ساز امکانات گردگشری در حوالی شاهدژ که یکی از همین مناطق بکر کوه صفه اصفهان است، خطر جانی برای مراجعان خواهد داشت.
از جنبه محیط زیستی هم چنین ساخت و سازهای عظیمی در نقاط مختلف کوه صفه اصفهان، منجر به فرسایش و از دست رفتن هر چه بیشتر محیط طبیعی و مسائل محیط زیستی جبران ناپذیری همزمان با افزایش تردد خواهد شد.
همچنین با توجه به این که شناخت خوبی از نظر تاریخی نسبت به شاهدژ و اطراف آن وجود ندارد، امکان دارد در هر پروژه عمرانی آسیب‌های بیشتری به این بنا وارد شود و گنجینه گردشگری موجود از دست برود.
به نظر می‌رسد اگر واقعا هدف حفظ این میراث فرهنگی و ایجاد تسهیلات برای بازدید از این بنا در میان است، بهترین کاری که در مقطع کنونی باید انجام شود خارج کردن ادوات عمرانی از اطراف شاهدژ تاریخی است تا بعد از آن تیم کاوش متخصص انتخاب و کاوش‌های باستانی آغاز شود.
در جریان این کاوش‌ها لازم است تا تیم مرمت تخصصی هم حضور داشته باشد و ضمن ترمیم سریعتر هر بخشی از بنا که در معرض آسیب دیدن است، آسیب‌هایی که پیشتر و با نصب پایه‌های بتنی تله کابین و ساخت سربازخانه دژ ایجاد شده است رفع شود و بازسازی‌های صحیح با مصالح مناسب انجام شود و بعد از این فرآیند، ورود هدفمند گردشگر و وسایل تردد به این سایت باستانی با کمترین ریسک برای بنا امکان سنجی و عملیاتی شود.