استفاده از سوخت مازوت برای تولید برق در نیروگاه شازند اراک
اراک این روزها در لیست آلوده‌ترین شهرهای ایران قرار گرفته و رتبه هشتم از نظر ناسالم بودن هوا را کسب کرده است. این شهرستان از ابتدای سال جاری تا کنون بیش از ۹۰ روز ناسالم را از سر گذرانده و یکی از دلایل اصلی آلودگی آن، استفاده نیروگاه حرارتی شازند از سوخت مازوت برای تولید برق است. نیروگاه حرارتی شازند بر خلاف قانون هوای پاک، از ۲۰ آبان رسما استفاده از سوخت مازوت را، آن هم ۳۷ روز زودتر از سال گذشته آغاز کرده است.
انبوهی از مجموعه‌های صنعتی واقع شده در کلانشهر اراک این شهر را به یکی از شهرهای آلوده کشور تبدیل کرده، اما در این میان مازوت سوزی نیروگاه شازند، یکی از اصلی‌ترین دلایل آلودگی این شهر است. شهروندان اراکی در آخرین اقدام، با راه اندازی یک کارزار اینترنتی خواستار توقف مازوت سوزی در نیروگاه شازند اراک شدند.
در نیروگاه شازند اراک، سوزاندن هر ساله سوخت مازونت در تمامی فصول، به ویژه نیمه دوم سال، جهت گرمایش بویلرها و ایجاد بخار رخ می‌دهد، که این سوزاندن مازوت اثرات زیست محیطی مخرب کوتاه مدت و بلند مدت زیادی دارد.
ایرنا در گزارشی به نقل از مهدی زندیه وکیل، معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری مرکزی، نوشته است: «دو سال مازوت سوزی به‌طور کل قطع شده بود، اما با افزایش مصرف گاز، مصرف مازوت نیز مجدد شروع و امسال در فصل سرما، مازوت سوزی از سال‌های گذشته زودتر آغاز شد و در صورت ادامه این روند، میزان مازوت‌سوزی افزایش می یابد.»
میزان مصرف مازوت در آذرماه سال گذشته، طبق گفته مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی ایران، روزانه حدود ۳۲ میلیون لیتر در کل نیروگاه‌های کشور بوده است که این نرخ باتوجه به افزایش روند مازوت سوزی، امسال افزایش چشمگیری خواهد داشت.
آخرین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که مصرف مازوت در نیروگاه‌های برقی ایران از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ با رشدی متوالی، ۶۲ درصد افزایش یافته و به رقم ۶ میلیارد لیتر رسیده است.
وزارت نیرو از ابتدای سال ۹۸ انتشار هرگونه آمار مصرف سوخت نیروگاه‌ها را متوقف کرده و طی هفته‌های گذشته حتی سایت اینترنتی و آمارهای ماهانه مربوط به صنعت برق و آب کشور را از دسترس کاربران خارج از کشور خارج کرده است.
یکی از دلایل استفاده از سوخت مازوت، افزایش بحران گاز در ایران نسبت به سال‌های گذشته است. مشکلات گاز در ایران به شدت افزایش پیدا کرده و گاز بسیاری از صنایع از جمله پتروشیمی‌ها قطع شده است. در روز ۱۱ آذرماه خبر آغاز قطعی گاز پتروشیمی‌ها و خارج شدن بخشی از پتروشیمی‌های عسلویه از مدار تولید منتشر شد.
به عنوان مثال در زمستان سال ۹۹، کسری گاز کشور روزانه ۱۷۰ میلیون متر مکعب بود و دولت مجبور شده بود مصرف سوخت‌های مایع آلاینده در نیروگاه‌ها را به صورت چشمگیری افزایش دهد.
ایران از لحاظ انتشار گازهای گلخانه‌ای بعد از چین، آمریکا، هند، ژاپن و روسیه در مقام ششم جهان قرار دارد. حتی آلمان با اقتصادی ۱۸ برابر بزرگتر از ایران ۲۸ درصد کمتر از این کشور انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد.
اثرات مخرب محیط زیستی سوخت مازوت
مازوت نوعی نفت کوره به شمار می‌آید که کیفیت پایینی دارد و در نیروگاه‌های حرارتی، موارد مشابه آن استفاده می‌شود و پالایشگاه‌ها این فرآورده را با قیمت بسیار پایین به صنایع می‌فروشند. استفاده از سوخت آلوده مانند مازوت، درجه آلایندگی هوا را افزایش می‌دهد و اثرات فوری آن در کودکان، سالمندان و بیماران قلبی بسیار واضح‌تر است؛ بین افراد سالم نیز درجاتی از علائم تنفسی مانند برونشیت حاد را ایجاد می‌کند. غلظت آلایندگی هوا، عوارض کوتاه‌مدتی مانند ایجاد سرفه و خلط گلو را نیز به وجود می‌آورد. این گاز در غلظت‌های پایین‌تر، درد قفسه سینه، مشکلات تنفسی، قرمزی چشم و افزایش احتمال بروز بیماری‌های قلبی و تنفسی را به همراه دارد و آمار بالای سرطان در استان مرکزی به ویژه شهرهای اراک و شازند، یکی از اثرات مازوت سوزی نیروگاه شازند است.
عضو گروه پژوهشی آلودگی هوای دانشگاه اصفهان درباره مازوت سوزی و پیامدهای آن در گزارشی در ایمنا، با بیان اینکه مازوت گوگرد بالایی دارد و در احتراق علاوه بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها، نیترات‌ها، ذرات معلق و دیگر گازهای سمی را منتشر می‌کند، اظهار کرد: « مازوت تولیدی ایران بیش از سه درصد گوگرد دارد، درحالی‌که استاندارد جهانی آن نیم‌درصد است. تولید مازوت در بسیاری از پالایشگاه‌های جهان ممنوع شده است و این درحالی است که حدود ۱۵ تا ۳۰ درصد از نفت خام ورودی به پالایشگاه‌های ایران به مازوت تبدیل می‌شود.»
راه‌حل‌های پیشنهادی
- با توجه به اینکه مشتقات گوگرد موجود در مازوت اصلی‌ترین عامل آلودگی این فرآورده نفتی هستند، از این رو حذف این عنصر می‌تواند تا ۹۰ درصد از آلودگی‌های انتقال یافته به هوا را تعدیل کند. بر همین مبنا دو راهکار حذف مشتقات گوگرد از سوخت، پیش از ورود به نیروگاه، همچنین حذف مشتقات گوگرد از طریق فیلتراسیون دود پس از سوخت مازوت در نیروگاه، از شیوه‌های فنی کاهش قابل توجه آلودگی هوا است.
- صرفه جویی در استفاده از گاز طبیعی در فصول سرد و انجام راهکار‌های حفظ گرمایش در خانه‌ها
- ايران به عنوان يکي از توليد کنندگان برتر گاز در دنيا همواره نگراني از نبود سوخت گاز در آستانه فصل سرما يا هدايت صنايع به مصرف سوخت‌هاي فسيلي چون مازوت را دارد . با وجود منابع غني انرژي در کشوری مثل ایران، به علت سومدیریت در مصرف انرژي در سطح کلان در کشور، در بخش‌هایی از سال مجبور به واردات گاز می‌شود. اما روند صادرات گاز به کشورهایی همچون ترکیه در قالب قراردادهای طولانی‌مدت همچنان پابرجا به قوت خود باقی است. این صادرات در حالی است که شرکت‌های پتروشیمی به‌دلیل نبود گاز، توانِ تامین خوراک خود را ندارند .