سیستان و بلوچستان و خطر خالی شدن از سکنه

طی روزهای اخیر بحث آب هیرمند و خشکی دریاچه هامون داغ شده است. لفاظی‌های طرفین بدون اینکه برای مردم نتیجه‌ای داشته باشد، ادامه دارد. با این حال موضوعی که باید در نظر داشت، خطر خالی شدن شهرهای مرزی از سکنه است.

استان سیستان و بلوچستان یکی از محرومترین استان‌های ایران است. به جز بحث خشکسالی، فقر سیستماتیک هم از دیگر مشکلات این استان است. در واقع حکومت ایران به دلیل نگاه ایدئولوژیک استان‌های سنی‌نشین را با محرومیت ضعیف نگه داشته است. موضوعی که طی چهار دهه گذشته به وضوح مشخص است.

حال یک به یک به این مشکلات بپردازیم.

چندی پیش، «اسماعیل حسین‌زهی»، نماینده خاش در مجلس شورای اسلامی ضمن هشدار در مورد تنش آبی شهرستان‌هایی با جمعیت بالای پنج هزار نفر در سیستان و بلوچستان گفت: استان سیستان و بلوچستان با تنش آبی مواجه شده و اکنون ۷۰ درصد شهرستان خاش آب نداشته و ۳۰ درصد مابقی نیز آب غیر قابل شرب دارند.

محمد درویش، فعال محیط‌ زیست در روزنامه «هم‌میهن» نوشت: « ک ماه پیش که از این استان بازدید کردم، چاه‌نیمه‌ها به کمینه خود رسیده است و اینطور که گزارش شده تا آخر خردادماه به آستانه گل‌آلودها می‌رسد و تصفیه‌خانه‌ها قدرت تصفیه آن را نخواهند داشت و شرایط بسیار سخت و دشوار می‌شود و عملا آبی برای شرب مردم وجود ندارد. در طول همین یکی‌دو هفته بیش از 10هزار نفر از مردم زابل مهاجرت کرده‌اند. این مسئله می‌تواند مانند دهه 40 موج مهاجرت بزرگی در پی داشته باشد و موجب شود مردم سیستان‌وبلوچستان منطقه را ترک کنند. مهاجرت آنها تنش‌های اجتماعی و امنیتی فوق‌العاده‌ای برای ایران به وجود می‌آورد و نباید اجازه دهیم کار به اینجا برسد.»

اما خطری که این موضوع برای ایران به همراه دارد، خالی شدن شهرهای مرزی از سکنه است. به عبارت دیگر در حال حاضر در سیستان و بلوچستان تا کیلومترها از هیچ روستا یا شهری خبری نیست. خالی شدن مناطق مرزی از سکنه زمینه را برای حضور قاچاقچیان و خلافکاران فراهم می‌کند. همچنین مهاجران این مناطق که از بنیه مالی کافی برخوردار نیستند، ناچار می‌شوند به حاشیه شهرها بروند و این موضوع به بحران حاشیه‌نشینی در کشور می‌افزاید.

پیش از این برخی از مسئولان جمهوری اسلامی گفته بودند: اگر روستاها و شهرها در مرزها خالی از سکنه شوند، ده ها برابر تجهیزات و لجستیک نیاز داریم تا بتوانیم کشور را به این نقطه از امنیت برسانیم.

بادهای 120 روزه این منطقه هم باری مضاعف بر ساکنان ایجاد می‌کند که مهار آن نیازمند کاشت گونه‌های گیاهی مناسب منطقه و همچنین مالچ پاشی است. همین بحران‌ها باعث شده تا امکانات شغلی هم در این مناطق کاهش یابد. به طوری که حتی تعدادی از واحدهای پروژه مسکن مهری که در زابل ساخته شد، به دلیل نبود متقاضی خالی مانده است.

حل مسئله آب شرب و بحران باد از جمله مواردی است که نیاز به یک اقدام ملی دارد. همچنین برای رفع خطر خالی شدن شهرهای مرزی از سکنه نیازمند تعریف مشوق‌هایی برای ساکنان هستیم. برای مثال می‌توان هزینه برق و مالیات ساکنان این مناطق را دست کم برای مدتی محدود و چند ساله صفر کرد تا افراد انگیزه ایجاد کسب و کار و زندگی در این منطقه را پیدا کند. طی این مدت هم می‌توان به حل معضل آب پرداخت.