وضعیت اسفناک گنبد سلطانیه و وعده‌هایی که عملی نمی‌شوند
گنبد سلطانیه بزرگ ترین گنبد آجری جهان است و در مرکز شهر سلطانیه استان زنجان قرار دارد. این بنا، یادگار دوره ایلخانیان بوده و به دستور اولجایتو (سلطان محمد خدابنده) احداث شده است. این شاهکار معماری در سال ۱۳۸۴ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
این بنا از شهرت جهانی برخوردار است، اما وضعیت نابسامان آن، در سال‌های گذشته بارها خبرساز شده است. با اینکه انتظار می‌رفت گنبد سلطانیه پس از ثبت جهانی مورد توجه مسئولین کشوری قرار گیرد، اما علیرغم گذشت ۱۷ سال از ثبت جهانی آن، این اثر فاخر همچنان مورد بی‌مهری مسئولین قرار دارد. گنبد سلطانیه در عین حال یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری استان زنجان محسوب می‌شود و یکی از مقاصد پربازدید مسافران نوروزی است. اما در کمال تاسف، این اثر در ایام تعطیلات نوروزی در وضعیت نامساعدی به سر می‌برد.
در ۶ فروردين‌ماه ۱۴۰۲ خبرگزاری تسنیم با انتشار گزارشی تصویری، وضعیت اسفناک گنبد سلطانیه را به تصویر کشید. همان‌گونه که این فیلم نشان می‌دهد پروژه‌های حفاظتی و مرمتی این مجموعه تعطیل شده‌اند، گنبد و بناهای پیرامونی آن در نتیجه بی‌توجهی مسئولین در حال تخریب شدن هستند، موزه باستان‌شناسی مجموعه تعطیل شده، شیشه‌‌های پنجره بنا شکسته شده، محوطه این مجموعه فرهنگی مملو از زباله شده و علیرغم گذشت چندین سال، این بنای باشکوه همچنان در محاصره داربست‌های فلزی قرار دارد.
خبرگزاری تسنیم، وضعیت گنبد سلطانیه را «اسفناک» توصیف کرده و نوشته «این اثر تاریخی شگفت‌انگیز به حال خود رها شده و در حال حاضر هیچ توجهی به آن نمی‌شود.» این گزارش افزوده، از فرماندار سلطانیه و مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان پیگیر وضعیت گنبد سلطانیه شد اما آنها «فقط وعده‌های احیای وضعیت گنبد در سال‌های آتی را دادند.»
پیشتر در خردادماه ۱۴۰۱، امیر ارجمند، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان در گفت‌و‌گو با ایرنا با اشاره به روند روبه‌رشد تعداد بازدیدکنندگان در گنبد سلطانیه، وعده داد این اداره، «برای سهولت بازدید و دسترسی راحت‌تر گردشگران به قسمت‌های مختلف مجموعه، طرح‌هایی را در محوطه گنبد سلطانیه برنامه‌ریزی و به مرحله اجرا گذاشته شده است.» او گفت: «با مشخص شدن و تکمیل مسیر بازدید، گردشگران می‌توانند درک درست و کامل‌تری از محوطه کسب کنند و شناخت انواع فضاهای معماری برای آنان آسان شود.»
مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان وعده داد «ساماندهی و شیب بندی صحیح و هدایت آب‌های سطحی و همچنین اجرای کانال‌های ناکش برای دفع رطوبت صعودی در دیوارهای آجری ورودی در ضلع غربی، اجرای دقیق هواکش‌ها جهت تسریع در امر تهویه هوا و دفع رطوبت، کاشی کاری، رنگ‌آمیزی، تعویض شیشه، بندکشی و اندودکاری آجرها، چراغ‌های فضای داخلی و غیره در این بنای جهانی انجام می گیرد.» اما این وعده‌ها در حد حرف باقی ماند و اجرایی نشد.
در آبان ماه سال ۱۴۰۰ هم عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در دیدار از گنبد سلطانیه، گفت: «محوطه گنبد سلطانیه باید هرچه سریعتر بهسازی شود و به طور ویژه بررسی وضعیت گنبد سلطانیه را در هیئت دولت مطرح خواهد کرد.» او گفت: «نیاز است محوطه گنبد سلطانیه وضعیت بهتری پیدا کند و از نظر دسترسی، زیبایی شناسی و حفظ محوطه آن اقدام لازم صورت گیرد.» ضرغامی وعده داد برای حفاظت بهتر از گنبد سلطانیه «از محل اعتبارات در نظر گرفته شده برای محوطه‌سازی این اثر جهانی هزینه خواهد شد.» اما علیرغم گذشت چندین ماه، وعده‌های ضرغامی نیز محقق نشد و مهدی باقری، رئیس مجمع نمایندگان استان زنجان ضمن انتقاد از ضرغامی در این باره گفت: «هیچ عملکرد مثبتی را از او در رونق گردشگری مشاهده نکرده‌ایم.»
چندی پیش حسن شجاعی، نماینده شهر سلطانیه در مجلس، در تشریح وضعیت اسفناک این گنبد گفت: «در سال‌های گذشته چنین عظمت و هنری خلق شده اما ما در این دوران نتوانسته‌ایم حتی پیرامون این گنبد را متناسب با استعداد تاریخی بنا آماده کنیم.» جلال نوروزی، عضو شورای شهر سلطانیه نیز گفت: «مدیرکل میراث فرهنگی استان زنجان درزمینهٔ اتخاذ بودجه اختصاص‌یافته به مرمت ارگ و گنبد توجهی ندارد.»
اظهارات مسئولین نشان می‌دهد که آنها به خوبی به مشکلات موجود در این مجموعه واقف هستند اما وزارت میراث فرهنگی به جای تخصیص بودجه و اقدامات عملی، تنها به دادن «وعده» بسنده می‌کند؛ طوری که رسانه‌های محلی، ضمن انتقاد از وعده‌های بی‌فرجام مسئولین، سلطانیه را «گنبد وعده‌ها» نامیده‌اند.