آمادگی تهران برای زلزله

بحث زلزله در ایران موضوع جدیدی نیست. اما بیشتری نگرانی در مورد تهران است. یعنی شهری که تقریبا یک پنجم جمعیت کشور را در خود جای داده و اکثر مراکز سیاسی و اقتصادی کشور در آن قرار دارد. در این شرایط وقوع یک زلزله بزرگ می‌تواند عملا کل کشور را فلج کند.

تهران هم اکنون بر روی چندین گسل قرار دارد و گسل‌های شمال تهران، مشا (گسل فشم)، گسل پارچین، گسل کهریزک و گسل ری (شمالی و جنوبی) از مهمترین گسل های پایتخت ایران به شمار می‌روند.

با توجه به اینکه گسل‌های متعددی در ایران وجود دارد، کارشناسان زلزله پیشنهاد می‌کنند تلاش کنیم تا تمرکز جمعیت را به مناطق کم خطر منتقل کنیم. برای مثال تهران با این تمرکز جمعیت و وجود گسل‌های متعدد نیازمند کاهش جمعیت است. اقدامی که نیازمند برنامه‌ریزی بلند مدت و سیاست‌گذاری‌های کلان است تا انگیزه مردم برای تغییر محل زندگی افزایش یابد.

پیشتر طرحی ارائه شده بود که قرار بود ساختمان‌های اداری از شهر تهران به پرند منتقل شوند تا این تمرکز جمعیت کاهش پیدا کند. اما به جای این کار، شهر پرند هم به بخشی از حاشیه تهران اضافه شد و باری به بار تهران اضافه کرد.

از طرف دیگر، افزایش جمعیت نیازمند تامین آب است و چون آب‌های سطحی و جاری تهران پاسخگوی نیاز آب شهر نیست، به ناچار آب‌های زیرزمینی جایگزین می‌شوند. موضوعی که خطر زلزله را افزایش می‌دهد.

رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله در این باره می‌گوید: ما براساس پژوهشی که داشته ایم در منطقه ملارد به این موضوع رسیده ایم که به احتمال زیاد زلزله ملارد به دلیل تحریک گسل به علت برداشت آب‌های زیر زمینی رخ داده است و آن زلزله موجب تغییرات تنش در منطقه شده، گسل ملارد در مجاورت گسل شمال تهران واقع شده است. باید از ۱۷ بهمن ماه سال ۱۴۰۱ در ترکیه درس بگیریم که حرکت یک گسل موجب گسیخته شدن گسل دوم شد و فاجعه خسارتهای زلزله اول بیشتر هم شد.

او در ادامه به سایر بخش‌های تهران پرداخت و گفت: در تهران فرونشست‌های شهریار، ملارد، ورامین و پیشوا بسیار نگران کننده است و تحریک گسل ها به وسیله استخراج این حجم از آب و ادامه آن می‌تواند خطرناک باشد.

به گفته رئیس مرکز پیش‌بینی زلزله: شما اگر در ۲۰ سال پیش اگر در جاده سمنان حرکت می کردید شهرک کوچکی به نام پاکدشت می دیدید و جای محدودی بود که امروز شهرستانی با یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت است و یک تمرکز جمعیتی مهم ایجاد کردید، آنجا محل ابتدای مخروط افکنه رودخانه جاجرود است. آن مخروط افکنه و دشت ورامین مسأله جدی فرونشست دارند و با آن روبرو هستند که اینها مسائلی جدی است و باید برای مقابله با آن تمهیداتی اندیشه شود. باید تأکید کنم اگر روال اشتباه تداوم مهاجرت به استان تهران ادامه پیدا کند ۱۰ سال دیگر به مراتب با مشکلات بزرگتری روبرو خواهیم بود.

در واقع به نظر می‌رسد، کاهش تمرکز جمعیت می‌تواند نیاز به آب را هم کاهش دهد تا شرایط برای پایان برداشت از آب‌های زیر زمینی فراهم شود. همچنین، ایجاد مراکز اقتصادی از قبیل کارخانه و صنعت در شهرهای کوچک انگیزه مهاجرت از تهران را فراهم میکند.