راهکار نجات یوزپلنگ؛ زیستگاه یا تکثیر؟

سال گذشته اخبار از دست رفتن یوزپلنگ‌های ایرانی موجی از واکنش‌ها را میان افکار عمومی به دنبال داشت. بسیاری نسبت به انقراض یوز ایرانی ابراز ناراحتی کردند. موضوع به قدری مهم شد که حفظ یوزپلنگ ایرانی برای بسیاری از مردم به موضوعی هویتی و ملی تبدیل شد. به همین دلیل اخبار یوزپلنگ‌های در حال نگهداری و تکثیر با دقت پیگیری می‌شد. همزمان خبر کشته شدن یک یوزپلنگ بر اثر تصادف با اتومبیل در زیستگاه حفاظت شده در استان سمنان بار دیگر نگرانی در مورد حفظ یوزپلنگ ایرانی را افزایش داد.

در همین رابطه، روزنامه شرق در گفتگویی با ، عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه کردستان و پژوهشگر ژنتیک حفاظت به موضوع زیستگاه‌ها و روش‌های تکثیر یوزپلنگ ایرانی در اسارت پرداخته است.

زمانی با بیان اینکه هنوز در شرایطی نیستیم که به طور قطع بگوییم تکثیر در اسارت تنها راه حفظ یوزپلنگ ایرانی است، گفت: آنچه در حال حاضر اولویت دارد حفاظت از یوزها در زیستگاه طبیعی‌شان است.

او با تاکید بر اینکه اولویت برای حفظ یوزها، تمرکز روی زیستگاه طبیعی آنها و ایمن‌سازی آن برای یوزهاست، افزود: «پارک ملی توران به عنوان یکی از بهترین زیستگاه‌های یوز با یک و نیم میلیون هکتار به حال خود رها شده و تحت تأثیر حضور دام جاده و شکار طعمه‌های یوز در شرایط حفاظتی بحرانی است. در حالی که ایمن‌سازی زیستگاه یوز اولویت اول در مسئله حفاظت از یوزهاست.»

اشاره او به تصادف یک قلاده توله یوزپلنگ آسیایی با خودرو در منطقه میامی در پارک توران است که منجر به کشته شدن این یوزپلنگ شد.

به گفته وحید زمانی هیچ مطالعه ژنتیکی بر روی یوز ایرانی انجام نشده است. موضوعی که برای حفظ یوز ایرانی و بررسی‌های آتی در مورد نحوه حفظ و تولید مثل در اسارت آن بسیار حائز اهمیت است.

از سوی دیگر حتی اگر تصور کنیم که با تولید مثل در اسارت این فرصت ایجاد می‌شود که یوزپلنگ ایرانی تکثیر شده و جمعیت آن افزایش یابد، اما پس از مدتی به هر صورت این یوز باید به زیستگاه طبیعی خودش بازگردانده شود.

زمانی معتقد است در این شرایط حتی اگر موفق به تکثیر در اسارت هم شویم، نمی‌توانیم توله‌های متولدشده در اسارت را به طبیعت بازگردانیم.

به گفته این استاد دانشگاه، قطعا زیستگاه ناامنی که برای یوز وحشی مناسب نبود و منجر به مرگشان شده برای برای معرفی مجدد یوز متولد در اسارت هم کارایی ندارد. برای همین باید اولویت را روی ایمن‌سازی زیستگاه یوز بگذاریم و به حیوان اجازه دهیم در یک زیستگاه طبیعی زادآوری کند.

با توجه به اینکه امروز تجربه ما در مورد حفظ و نگهداری یوزپلنگ ایرانی افزایش پیدا کرده است، باید تلاش برای مطالعات ژنتیکی ان هم در دستور کار قرار گیرد. می‌توان از دانشگاه ها خواست تا پروژه‌هایی را برای این کار تعریف کنند و از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا برای تحقیق در این مورد به عنوان سوژه پایان‌نامه حمایت کرد. همچنین می توان پروژه‌های مشترکی با دانشگاه‌های معتبر در این زمینه برگزار کرد.

به جز این روش، باید بهبود وضعیت زیستگاه‌های حفاظت شده یوزپلنگ ایرانی انجام شود. این کار نیاز به بهبود بخش‌هایی از جاده‌هاست که قبلا سابقه تصادف داشته‌اند.