اینترنت طبقاتی در خدمت ادامه فیلترینگ
پس از آغاز جنبش زن زندگی آزادی در شهریور ۱۴۰۱، دسترسی به اینترنت دچار یک بحران طولانی مدت شد . این محدودیت‌ها در اوج اعتراضات با قطع روزانه اینترنت در ساعت‌های خاص، خاموشی‌های منطقه‌ای در محل اعتراضات، آغاز شد و به مسدود کردن پلتفرم‌هایی چون واتس‌آپ و اینستاگرام، فیلترکردن فروشگاه‌های اپلیکیشن و فشار بیشتر بر کاربرانی که از فیلترشکن و وی‌پی‌اِن استفاده می‌کنند انجامید.
محدودیت‌های دسترسی به اینترنت در کشور تا کنون به شدیدترین شکل در حال جاری است و تمام این نشانه‌ها بیانگر این است که ایران در یکی از سخت‌ترین دوره‌های تاریخ خود از لحاظ محدودیت اینترنت قرار دارد . در ماه‌هایی که محدودیت‌های اینترنتی در کل ایران حاکم است، بسیاری از مردم برای تداوم کسب و کار، چاره‌ای جز روی آوردن به پلتفرم‌های بومی و اغلب ناامن و البته مورد حمایت دولت ندارند.
هم‌اکنون بعد از گذشت بیش از هشت ماه شاهد عادی سازی کاهش عمدی سرعت اینترنت در مقیاس وسیع و وضع محدودیت‌های بی‌سابقه برای اینترنت بین‌المللی در ایران هستیم. اما این تنها یک قسمت از فجایع در حال رخ دادن در مورد حقوق دیجیتال شهروندان است.
مقامات دولتی در ایران آرام و پیوسته به دنبال ایجاد طرحهایی برای جداسازی دیجیتالی فضای مجازی و دسترسی طبقاتی کاربران اینترنت هستند. این طرح در راستای کنترل دولتی در دسترسی به اینترنت و نظارت بر شهروندان است و ضربه‌های مهلکی را متوجه حقوق دیجیتال در ایران خواهد کرد.
«فیلترینگ طبقاتی» پس از انتشار گزارش‌های بی‌شمار از ایجاد خسارت‌های مالی پس از قطعی‌های اینترنت شدت بیشتری پیدا کرد . عیسی زارع پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات هم اعلام کرد که، با همکاری این وزارتخانه و وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری، دسترسیِ ترجیحی به اینترنت بین‌المللی و محتوای مسدود شده در اختیار گروه‌هایی از کارمندان قراردادی، برنامه‌ریزان کامپیوتر، معلمان و استادان دانشگاه قرار می‌گیرد. با این اوصاف اکثر مردم از این دسترسیِ ترجیحی محروم می‌مانند و فقط امکان دسترسی به خدمات داخلی مثل پیام‌رسان‌ها، شبکه‌های اجتماعی و سایر خدمات موجود در شبکه ملی اطلاعات را خواهند داشت.
حکومت احتیاج دارد که همزمان بتواند طرح محدودیت‌های اینترنتی را در سطح وسیع‌تری عملی سازد و از دیگر سوی نمی‌تواند از منافع اقتصادی که در گرو دسترسی آزاد به اینترنت بین‌المللی است صرف نظر کند. در این میان بحث لزوم ایجاد اینترنت طبقاتی به صورت جدی‌تری برای حکومت مطرح می‌شود.
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور نیز ماه گذشته درباره از ارائه اینترنت طبقاتی برای گروه‌هایی از جامعه نظیر برنامه‌نویسان صحبت کرد و گفت: «شرکت‌هایی خواهان دریافت اینترنت باکیفیت و پرسرعت هستند و در همین راستا با وزارت ارتباطات مذاکراتی برای همکاری به انجام رسیده تا در تهران و سایر استان‌های بزرگ مراکز هم‌آفرینی و نوآوری ایجاد شود، تا علاقه‌مندان به شکل حرفه‌ای بتوانند به بالاترین سطح اینترنت دسترسی پیدا کنند. این طرح کمتر از دو تا سه ماه دیگر به اجرا خواهد رسید.»
البته فیروزآبادی گفت که اینترنت حرفه‌ای، عبارت بهتری به جای اینترنت طبقاتی است.
به نظر می‌رسد سیاستگذاران عزمی برای پذیرفتن ضرورت دسترسی عموم مردم به جریان آزاد اطلاعات ندارند و معتقدند فراهم کردن دسترسی برای گروه‌‌‌های معدودی که در زمینه‌‌‌های تخصصی فعالیت می‌کنند، کفایت می‌کند.
مدت‌ها پیش زمانی که از وزیر ارتباطات درباره چنین طرحهایی سوال شد، او تاکید کرد که با تبعیض در دسترسی به اینترنت مخالف است. حالا اما زمانی که در حاشیه نمایشگاه اینوتکس، از زارع پور درباره آغاز این طرح اینترنت طبقاتی سوال شد، به این توضیح بسنده کرد که «من در زمینه سطح دسترسی اینترنت نقشی ندارم و این دسترسی را کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (کارگروه فیلترینگ) مشخص می‌کند.»
با آنکه وزیر ارتباطات به ظاهر خود را مخالف فیلترینگ غیر همسان نشان داده، اما این طرح به وضوح در حال اجرایی شدن است.
به دنبال سخنان زارع پور مبنی بر دسترسی ویژه برای کارکنانِ قراردادی و برنامه‌ریزان، طی ماه‌های گذشته سایر نهادها هم به این تعداد اضافه شده‌اند. طبق گزارش‌های داخلی، اعضای اتاق بازرگانی و اتحادیه وزارت ارتباطات تهران از نخستین کسانی هستند که اینترنت «بدون فیلتر» دریافت کرده‌اند.
نهادهای دولتی دیگر هم تلاش کرده‌اند به همین شکل دسترسی ترجیحی به اینترنت کسب کنند. انجمن‌های پزشکی، وزارت کشاورزی، و فدراسیون فوتبال ایران، از جمله سازمان‌هایی هستند که نامه‌هایشان در اینترنت منتشر شده که در آن ها از وزارت ارتباطات درخواست «دسترسی به اینترنت بدون فیلتر» را داشته‌اند.این موضوع نشان می‌دهد این نوع از دسترسی ترجیحی اکنون در حال عادی شدن است و این نهادها راضی به تن دادن به سیستم قدیم محدودیت‌ها نیستند.
از نشانه‌های دیگر در وجود دسترسی نابرابر و تبعیض در فیلترینگ، حضور مقامات دولتی در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌هایی است که از دسترس مردم خارج هستند. بسیاری از دولتمردان، اعضای مجلس، وزرای کابینه ، رییس جمهور، و حتی رهبر نظام در توییتر و اینستاگرام فعال هستند. این امر به طرز آشکاری خبر از دسترسی سلسله‌مراتبی و تبعیض‌آمیز به اینترنت می‌دهد. گرچه می‌توان گفت آنها هم مثل بقیه از فیلترشکن استفاده می‌کنند، اما یکی از نمایندگان وقت مجلس به نام حمیده زرآبادی که از منتقدان جهرمی بود، در مصاحبه‌ای در سال ۱۴۰۰ گفت، «اینترنتی که در دسترس خیلی از مسوولان است اصلا نیازی به فیلترشکن ندارند و از بسترهایی هم که فیلتر شده‌اند، مثل تلگرام یا توییتر هم استفاده می‌کنند هیچ‌گاه هم اتفاقی برای آنها نیفتاده و از این به بعد نیز نخواهد افتاد.»
بنا به گزارش روزنامه شرق، بعد از اختلال‌ها و خاموشی‌های مکرر اینترنتی در اعتراضات شهریور ۱۴۰۱، حدود ۱۶۰ خبرنگار مورد تایید وزارت فرهنگ و ارشاد امتیاز دسترسی به اینترنت بدون فیلتر را به دست آوردند.
اهمیت اجرای طرح اینترنت طبقاتی از این منظر است که می‌توانیم آن را نمونه‌ای از سیاستگذاری‌های آینده کنترل اینترنت در ایران به شمار آوریم که از جاه‌طلبانه‌ترین سیاست‌های اینترنتیِ دولت است. باید این طرح را جدی بگیریم، تا قادر شویم چالش‌های پیش رو را درک کنیم و برای مقاومت در برابر این سیاست‌ها آماده شویم. زیرا ممکن است اجرای این طرح به عنوان بدیلی برای رفع محدودیت‌های اینترنتی و همیشگی بودن فیلترینگ محسوب شود.