ده درصد افزایش نرخ بیکاری در سال گذشته و وعده سالانه یک میلیون فرصت شلغی
طبق آمار رسمی اعلام شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری با افزایش ده درصدی در سال ۱۴۰۱، رکورد سه سال گذشته خود را شکست. افزایش ده درصدی این نرخ به این معنی است که حدود ۱۰ درصد از افرادی که باید دارای شغل باشند، در سال گذشته به جمعت بیکاران اضافه شدند. آمار ثبت شده در فصل پایانی سال ۱۴۰۱ نشان دهنده وجود بیش از ۲ میلیون و ۵۲۶ هزار بیکار در کشور است. این در حالی است که یکی از اصلیترین محورهای تبلیغاتی دولت سیزدهم، وعده ایجاد سالانه یک ملیون فرصت شغلی بود.
صولت مرتضوی، وزیر تعاون کار و رفاه اجتماعی دولت سیزدهم، در بهمن‌ماه سال گذشته اعلام کرد که وعده ایجاده یک میلیون شغل، در سال اول فعالیت دولت سیزدهم محقق شده است. در صورتی که بررسی داده‌های گزارش‌های به‌تازگی منتشر شده از مرکز آمار ایران، نشان داد که بسیاری از جمعیت در سن اشتغال، در سال گدشته، یا نتوانسته کاری پیدا کنند یا شغل خود را از دست داده‌اند.
طبق نظر بسیاری از کارشناسان، نرخ بیکاری اعلام شده حتی بسیار کمتر از آمار حقیقی افراد بیکار است. زیرا از نظر مرکز آمار ایران و دیگر نهادهای رسمی، دانشجویان و افرادی که حتی یک ساعت در هفته کار می‌کنند هم جزء جمعیت فعال به حساب آمده است، این در حالی است که افراد شاغل حتی از ضمانت و امنیت شغلی مطلبوبی برخوردار نیستند.
ذره بینی بر نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۱
نتایج آمارگیری از نیروی کار نشان می‌دهد، نرخ بیکاری گروه سنی ۳۵-۱۸ سال از ۱۶.۶ درصد در زمستان ۱۴۰۰ به ۱۷.۴ درصد در زمستان ۱۴۰۱ رسیده است. همچنین سهم اشتغال در بخش صنعت و کشاورزی نیز در یک سال گذشته روند نزولی داشته است. داده‌های مرکز آمار ایران همچنین نشان دهنده کاهش نرخ مشارکت اقتصادی، و بیانگر شیب نزولی این نرخ در سال ۱۴۰۱ است.
افت شدید نرخ مشارکت اقتصادی در پی مهاجرت‌های توده وار
یکی از مهمترین دلایل کاهش نرخ «مشارکت اقتصادی» ایجاد موج‌های پی‌درپی مهاجرت افراد جویای کار به دنبال ناامید شدن از دستیابی به امکان بهره‌مندی از شغل است. در پی کاهش شدید درآمد و کاهش ارزش پول ملی و تورم، بسیاری از شاغلان در رسته‌های مختلف شغلی به دنبال مهاجرت کاری به دیگر کشورها بوده‌اند. به گفته بهرام صلواتی مدیر «رصدخانه مهاجرت ایران»، ایران در چند دهه گذشته، وارد مرحله مهاجرت «توده وار» شده است. مدیر رصدخانه مهاجرت ایران بیان می‌کند: «هفت حلقه مهاجرتی داریم، وقتی این هفت حلقه به هم بپیوندند، وارد مهاجرت توده‌وار شده‌ایم.»
بهرام صلواتی، حجم موج‌های پی در پی مهاجرتی در ایران را بی‌سابقه دانسته و می‌گوید: مهاجرت دیگر امری تنها مختص اقشار نخبه رنیست و موج گسترده‌ای از تقاضای مهاجرت در میان پزشکان، پرستاران، ورزشکاران، هنرمندان، نویسندگان، استادان، معلمان، مهندسان، کارگران، نقاشان و استادکاران ساختمان، نانوایان و حتی کشاورزان پدید آمده است زیرا که اگر ما برای سرمایه انسانی خیلی ارزش قائل نیستیم، کشورهای دیگر ارزش قائل‌اند.
بررسی «شاخص فلاکت» در آمار ۱۴۰۱
شاخص فلاکت اساسا شاخصی سیاسی است که اولین بار در دهه هفتاد در جریان رقابت‌های سیاسی جیمی کارتر و ریگان استفاده شد و به صورت معمول در فضاهای اقتصاد سیاسی کاربرد دارد. بررسی این شاخص از این منظر مهم است که معمولا در اقتصادهای در حال رکورد، شاخص تورم به صورت معکوس عمل کرده و تصویر درستی از واقعیت اقتصاد ارائه نمی‌دهد. اما شاخص فلاکت که نمایانگر هر دو شاخص تورم و بیکاری است، تصویری واقعی‌تر از انچه در اقتصاد رخ داده تبین می‌کند.
طبق آخرین گزارش بانک مرکزی در حوزه تورم سالانه، در دوازده ماه منتهی به بهمن، ایران تورم ۴۸ درصدی را تجربه کرده است. این رکوردشکنی بی‌سابقه در زمینه تورم در سال گذشته، دومین رکورد بالا ایران بعد از جنگ جهانی دوم است. نرخ شاخص فلاکت که تاثیرپذیر از نوسانات تورم است نیز برای سالی که گذشت عدد ۵۶ درصد بوده است و این دومین نرخ شاخص فلاکت بالا در چهل سال اخیر است که اولین رکورد آن، در سال ۷۴ ثبت شده است.
اقتصاد بیمار ایران
رو به زوال رفتن هر روزه اقتصاد در ایران پدیده‌ای نوظهوری نیست و ناشی از رویکردهای نظری و عملی جمهوری اسلامی در منطقه و اعمال سیاست‌های اشتباه در عرصه خارجی و داخلی بوده است. وجود نگاه صرف به مسائل بیرونی و معطوف کردن مشکلات به توطئه دشمنان خارجی در ایران باید جایگزین نگاهی عمدتا درونگرا شود و سیاست خارجی دشمن محور و تهاجمی موجود جای خود را به ارتباط سالم با جهان و قدرت‌های بزرگ جهانی و منطقه‌ای دهد.
با برقراری سیاست‌های تعاملی، غیرایدئولوژیک و اولویت دهی به مسائل توسعه و پیشرفت در کشور و ایجاد رابطه تعاملی با همسایگان و خاتمه دادن به تحریم‌های ویرانگر خارجی با پیوستن به کنوانسیون‌های fatf و خارج کردن کشور از لیست سیاه مبادلات مالی جهان شاید بتوان امیدی به بازگشایی راه تنفس این اقتصاد در حال انحطاط داشت.