کاهش ۴۳ سانتی متری تراز دریاچه ارومیه؛ هشدار درباره عدم تخصیص حقابه دریاچه
خشک شدن دریاچه ارومیه از بزرگترین بحران‌های زیست محیطی کشور است که علیرغم وعده‌های مسئولان دولتی، همچنان به قوت خود باقی است. در ۲۴ فروردین‌ماه سال ۱۴۰۲، آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان محیط زیست در گفتوگو با تسنیم، از کاهش ۴۳ سانتی متری تراز دریاچه ارومیه نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داد.
در حالی که ۵ اسفند ماه ۱۴۰۱، فاز اول تونل انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه افتتاح شد و امیدها به زنده ماندن افزایش یافت، اما تلاش‌ها برای احیای دریاچه در حال حاضر با دو مانع جدی مواجه است. یکی «آب دزدی» کشاورزان از حوزه آبریز دریاچه و دیگری «عدم تخصیص حقابه دریاچه ارومیه» توسط وزارت نیرو.
درباره معضل آب دزدی در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، ۲۱ اسفندماه ۱۴۰۱ (دو هفته پس از افتتاح تونل انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه)، خبرگزاری ایرنا گزارش داد که در تمام رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه هزاران رشته لوله‌های پلاستیکی و پولیکا با موتورهایی که سخت کار می‌کنند، شیره رودخانه‌ها را می‌کشند و دیگر مجالی برای دریاچه نمی‌ماند تا لبی از آب این رودخانه‌ها تر کند.
۱۱ فروردین ماه ۱۴۰۲ نیز، هادی بهادری، نماینده سابق ارومیه در مجلس، ویدیویی از برداشت غیرمجاز کشاورزان از آب این کانال در اینستاگرام خود منتشر کرد و گفت: «کشاورزان در طول مسیر کانال، شمار زیادی پمپ مستقر کرده‌اند و با لوله‌های ۶ اینچی در حال مکیدن آب کانال هستند.» او خواستار برخورد مسئولان و نهادهای دولتی با این متخلفین شد.
رویه آب دزدی از حوزه دریاچه ارومیه در حالی به معضلی اساسی تبدیل شده که دولت نیز با عدم تخصیص حقابه دریاچه ارومیه، به احیای دریاچه صدمات جدی وارد کرده است. عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت محیط زیست، ۲۹ فروردین‌ماه ۱۴۰۲ در گفتوگو با ایلنا، ضمن انتقاد از عدم تخصیص حقابه دریاچه ارومیه در دو سال آبی گذشته گفت: «حقابه دریاچه ارومیه از رودخانه‌های حوضه آبریز خود سالانه یک و نیم میلیارد متر مکعب است، اما در سال آبی گذشته (مهر ۱۴۰۰ تا شهریور ۱۴۰۱) کمتر از ۵۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه دادند. در سال آبی قبل از آن (مهر ۱۳۹۹ تا شهریور ۱۴۰۰) یعنی در سال پایانی دولت آقای روحانی نیز وزارت نیرو به جای یک و نیم میلیارد، تنها حدود ۸۰۰ میلیون متر مکعب آب از رودخانه‌ها به دریاچه ارومیه تخصیص داد.»
کلانتری گفت در صورت تامین حقابه دریاچه در دو سال گذشته، «اکنون دریاچه ارومیه می‌توانست حدود ۴ میلیارد متر مکعب بیشتر از مقدار فعلی آب در خود جای داده باشد.» او هشدار داد اگر مانند دو سال آبی گذشته، در سال‌های آتی نیز نسبت به تامین حقابه دریاچه بی‌توجهی شود، احیای دریاچه ارومیه نسبت به شرایط امروز نیز دشوارتر خواهد شد. آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان محیط زیست نیز در گفتوگو با تسنیم، هشدار داد در صورت عدم تخصیص حقابه دریاچه ارومیه، در انتهای تابستان وضعیت دریاچه از شرایط سال قبل بدتر خواهد بود.
آرزو اشرفی‌زاده تاکید می‌کند در کنار اقدامات سخت افزاری ستاد احیای دریاچه ارومیه مانند «طرح انتقال آب رودخانه زاب، تکمیل شبکه‌های فاضلاب و انتقال پساب تصفیه‌خانه‌های شهرهای ارومیه و تبریز به دریاچه ارومیه»، برای نجات دریاچه، برخورد با برداشت‌کنندگان غیرمجاز از حوزه آبریز دریاچه ارومیه، صرفه‌جویی آب در بخش کشاورزی و اصلاح الگوی کشت، ضروری است. چرا که مصرف کننده اصلی آب دریاچه ارومیه بخش کشاورزی است.
از سوی دیگر وزارت نیرو باید حقابه دریاچه را به‌موقع تخصیص دهد. عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان محیط زیست با بیان اینکه «براساس قوانین برنامه‌های پنجم و ششم توسعه، حقابه محیط زیست بر کشاورزی و صنعت اولویت دارد»، تاکید می‌کند: «دولت باید بعد از آب شرب حقابه محیط زیست را بر کشاورزی و صنعت مقدم بداند.»
باید توجه داشت با توجه به ابعاد گسترده بحران خشک شدن دریاچه ارومیه، اقداماتی که در حال حاضر توسط دولت صورت می‌گیرد، لزوما به احیای کامل دریاچه ارومیه منجر نخواهد شد و بیشتر راهکارهایی برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت فعلی است. عیسی کلانتری هم در این باره می‌گوید: «حتی اگر دریاچه ارومیه از همین امروز تمام حقابه زیست محیطی پیش‌بینی‌شده را دریافت کند، پروژه‌های برنامه‌ریزی شده به اتمام برسد و صرفه جویی‌های مد نظر در حوزه کشاورزی و سایر حوزه‌ها انجام شود، بازهم تا سال ۱۴۱۲ طول می‌کشد تا این دریاچه احیا شود.»