دریاچه ارومیه تابستان خشک می‌شود؟

بحث احیای دریاچه ارومیه مدتهاست که بین افکار عمومی مطرح است و هر بار یکی از مسئولان وعده بهبود وضعیت و احیای آن را می‌دهد. هر زمان هم که بارندگی‌ها افزایش پیدا می‌کند و شرایط دریاچه اندکی بهتر می شود، بلافاصله دولت مستقر با انتشار چند عکس آن را به حساب عملکرد خودش می‌گذارد. اما با فرا رسیدن فصل گرم سال، شرایط بار دیگر بحرانی می شود.

حسام احمدی بیرگانی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه ارومیه در گفتگو با جام جم می‌گوید: عجیب است که برخی از شرایط مناسب دریاچه سخن به میان می‌آورند و ادعا می‌کنند که دریاچه وضعیت بهتری پیدا کرده است، چراکه بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که سطح تراز دریاچه ارومیه این روزها نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۰ سانتی‌متر کمتر شده است.

او ادامه می‌دهد: این در حالی است که اسفند، فروردین و اردیبهشت از پربارش‌ترین ماه‌های سال است. به همین دلیل خیلی عجیب نیست که اکنون دریاچه به طور کامل خشک نشده است.‌

رضا جهین، مدیر امور منابع آب مهاباد اعلام کرده است، نظر به تأمین بخشی از نیازهای زیست محیطی دریاچه ارومیه و همچنین بر اساس برنامه ابلاغی از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران، مرحله نخست عملیات رهاسازی آب از سد مهاباد به میزان ۱۰ میلیون متر مکعب و با حداکثر دبی مطمئن تا پایان اردیبهشت ماه آغاز شد.

نکته قابل توجه در این مورد آن است که آب رهاسازی شده در طول مسیر به مصرف دیگری نرسد. زیرا ممکن است کشاورزان از آن بهره‌برداری کنند.

پیشتر برخی از پایش‌ها حاکی از آن بود که چهار گیاه گندم، یونجه، سیب و چغندر که در حوزه آبریز دریاچه ارومیه کشت می‌شوند، ۶۸درصد آب بخش کشاورزی حوزه آبریز را مصرف می‌کنند. به عبارت دیگر چیزی حدود ۲ میلیارد و ۳۹۰ میلیون مترمکعب آب فقط بابت کاشت این محصولات مصرف می‌شود.

قرار بود تونل انتقال آب از سدکانی سیب در بهبود شرایط دریاچه موثر باشد و سالانه حدود ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه برساند. با این حال به گفته این استاد دانشگاه دریاچه تا امروز قریب به ۲۵ میلیارد مترمکعب آب از دست داده است.

واقعیت این است که این میزان آب نمی‌تواند بحران آب دریاچه ارومیه را بهبود دهد و برای حفظ آن نیازمند یک روند آب ورودی دائم هستیم تا تبخیر آب را جبران کند. به عبارت دیگر به جز آب ورودی برای بازگشت به شرایط پیشین، باید یک روند دائمی آب هم وجود داشته باشد.

به جز این موضوع، باید شرایطی را فراهم کرد تا کشاورزان اطراف دریاچه ارومیه به جای کشاورزی، مشاغل مرتبط با گردشگری را جایگزین کنند و دولت هم در زمینه معرفی استان آذربایجان غربی به عنوان یک مقصد گردشگری باید تلاش بیشتری انجام دهد. در صورتی که مصرف آب کشاورزی در استان کاهش یابد، می‌توان آن را به منظور حفظ دریاچه ارومیه به کار برد.

یک راهکار دیگر جایگزین کردن محصولات کشاورزی در این منطقه است. می‌توان محصولاتی که به آب کم نیاز دارند را جایگزین کشت‌های فعلی کرد تا زمینه مصرف کمتر آب فراهم شود. این موضوع نیازمند حمایت و تشویق وزارت کشاورزی است. برای مثال کشت کلزا که طی سالهای گذشته به عنوان جایگزین معرفی شده است، می‌تواند در وسعت بیشتری کاشته شود. خصوصا که این گیاه سود سرشاری به دنبال دارد.