خلاصه جلسه:
- اهمیت انتشار و بازگو کردن تجربیات زنان از وسایل نقلیه عمومی
- مشکلات وسایل نقلیه عمومی مختلف به تفکیک
- راهکار ها: تفکیک جنسیتی، فرهنگ سازی، ابتکارات شخصی زنان
اهمیت انتشار و بازگو کردن تجربیات زنان
بازگویی تجربه های تلخ زنان در استفاده از وسایل نقلیه عمومی باعث میشوند که مردان جامعه مخصوصا آنهایی که در جایگاه تصمیم گیری هستند با مشکلات و دغدغه های زنان آشنا شوند. زنان بیشتر از مردان از وسایل نقلیه عمومی استفاده میکنند و بیشتر از آنها پیاده روی میکنند پس مردان اطلاع زیادی از تجربیات زنان در شهر ندارند و مسئولان از خودروی شخصی استفاده میکنند و با مشکلات عابران پیاده آشنایی کافی ندارند.
فاطمه درباره آماری که در یک مقاله با نام «میزان برخورداری زنان از سیستم حمل و نقل درون شهری مطالعه موردی: منطقه ۶ تهران» خوانده بود صحبت میکند. طبق این تحقیق اکثر زنان سفرهای درون شهری شان را با حمل و نقل عمومی انجام می دهند. ۶۰ درصد زنان منطقه از اتوبوس های درون شهری استفاده میکنند و ۲۴ درصد نیز تاکسی را ترجیح میدهند. اکثر زنان منطقه سفرهای خود را پیش از تاریکی انجام میدهند و دليل استفاده كم از حمل و نقل عمومي در ساعات پاياني روز را مشكل عدم امنيت بيان كرده اند. همچنین در ساعات بعـد از تاريكي به علت محدوديت ساعات سرويس دهي و يا نـا منظم بودن سرويس دهي ترجيح مـي دهنـد از اتوبوس های درون شهری استفاده نکنند.
در طول سالها به جمعیت و به تعداد مسافران مترو اضافه شده ولی خطوط مترو به همین نسبت اضافه نشده و فاصله زیادی دارد که به ویژه در ساعات اوج جابجایی مشکل بسیار حادتر میشود. تعداد واگنهای اختصاص داده شده به زنان بسیار کم است و در شرایطی که حجاب و بچه و حمل خریدها برای آنها دشواری های بیشتری دارد سهم کمتری هم در واگنها دارند.
مشکلات ویژه تاکسی ها
اولین مشکل تعداد بسیار کمتر از حد نیاز تاکسی هاست به طوری که مسافران باید در صف بایستند و چهار نفری سوار یک تاکسی شوند. سوار شدن سه نفر در صندلی عقب خودرو تماس فیزیکی را غیرقابل اجتناب میکند. در بعضی از شهرها پس از همه گیری کرونا سوار شدن سه مسافر در صندلی عقب ممنوع شد، اما این قانون در همه جا وجود ندارد یا رعایت نمیشود، و نیز ممکن است پس از اتمام همه گیری رویه سابق در پیش گرفته شود.
حایل قرار دادن کیف یا کلاسور با مسافر مرد بغل دستی راهکاری بود که یکی از زنان شرکت کننده به آن اشاره کرد که به گفته ایشان،گاهی اوقات خود این مساله باعث ایجاد تنش و خشونت بیشتر علیه او شده است.
مشکلات ویژه تاکسی های اینترنتی
طبق نظر شرکت کنندگان تاکسی های اینترنتی به دلیل در دسترس بودن و قیمت مناسب کمک زیادی به آسایش و امنیت زنان کرده است. در عین حال اطلاعات شخصی افراد در اختیار راننده قرار میگیرد و برخی رانندگان از این اطلاعات سواستفاده میکنند و با تماس و ارسال پیامک های نامربوط و آزارنده امنیت زنان را مختل میکنند.
در بعضی از شهرها امکان محرمانه نگه داشتن اطلاعات شخصی با انجام تنظیمات مشخص در اپ وجود دارد اما کاربران بسیاری هنوز از این قابلیت بی خبرند. رسیدگی شرکتهای مربوط به تخلفات رانندگان خود بسیار ضعیف است. بسیاری از زنان به دلیل نگرانی از انتقامجویی قید شکایت را می زنند چرا که فکر میکنند راننده خاطی آدرس آنها را دارد و ممکن است مشکل بزرگتری برای آنها ایجاد کند. عملکرد مسئولان نیز در این امر بی تاثیر نبوده و با تشویق رانندگان به دخالت در پوشش و رفتار زنان، باعث شده اند هرگاه زنان بخواهند شکایتی کنند با تهدید این رانندگان به متهم شدن به کشف حجاب در اتومبیل،همراهی با جنس مخالف ، رفتن به پارتی مختلط و … مواجه شوند. گزینه راننده زن هم در این اپها وجود دارد اما هم گرانتر است هم کمتر در دسترس است.
همه موارد و مشکلات فوق موجب شده که زنان و به ویژه زنان شاغل احساس نیاز کنند که علیرغم هزینه بالا و مشکلات جای پارک، اتومبیل شخصی تهیه کنند، که خود موجب آلودگی بیشتر هوا و ترافیک بیشتر است.
زنانی که توان خرید اتومبیل شخصی ندارند در مکانها یا ساعاتی که وسایل نقلیه عمومی در دسترس نیستند بناچار از مسافرکش های شخصی استفاده می کنند که خطرناکند و نظارتی بر آنها نیست. همچنین منتظر ایستادن کنار خیابان موجب آزار و اذیت زنان توسط آزارگران را فراهم می کند و عبور و مرور را نیز مختل میکند.
تفکیک جنسیتی وسایل نقلیه عمومی: آری یا نه؟
در بین حضار مخالفت زیادی با جداسازی جنسیتی به منظور کاهش آزار مردان علیه زنان بود. یکی از موافقان جداسازی پیشنهاد داد که در مسیرهای پرتردد جداسازی انجام شود چون همیشه مسافر هست و حق کسی ضایع نمی شود. آنها معتقد بودند در صورت نبود وسایط نقلیه و فضاهای تفکیک جنسیت شده برخی از زنان که از خانواده های متعصب تر هستند به کل دسترسی به فضاهای عمومی را از دست میدهند. اما مخالفان معتقد بودند جداسازی جنسیتی یعنی حذف صورت مساله و هرگز نتیجه مثبتی نداشته و نخواهد داشت.
فارغ از موافقت یا مخالفت با جداسازی جنسیتی، همه حضار متفق‌القول بودند که باید کار فرهنگی انجام شود و آزار زنان تحت هر شرایطی به طور وسیع تقبیح شود. برخی زنان که استقلال مالی خود را در گروی اشتغال و در نتیجه استفاده از همین وسایل نقلیه عمومی می دانند از اینکه وارد پروسه شکایت شوند ابا دارند مبادا خانواده باخبر شود و مانع کار یا تحصیل آنها شود؛ چرا که برای بسیاری از خانواده ها «آبرو»ی خانواده مهمتر از حق تحصیل و اشتغال زنان است.
راه حلی که مطرح شد این بود که زنان از فضای مجازی و رسانه ها استفاده کنند و با استفاده بی نام و نشانی در این فضا، داستانهای خود را به گوش مردان برسانند، بدون اینکه آن را مستقیم به مردان نزدیک خود گفته باشند.
در عین حال نهادها و سازمانهای مختلف دولتی که بودجه های فرهنگی فراوانی دارند بخشی از این بودجه را به این مبحث مهم و اضطراری اختصاص دهند. اما چیزی که در عمل از نهادهای مسئول دیده می شود گذاشتن کل یا بخشی از بار آزار جنسی بر دوش زنان و زمان و مکان و پوششی است که زنان در آن قرار داشته‌اند. این رویکرد منجر به قربانی نکوهی، آسایش خاطر آزارگران و ترس زنان از پیگیری و گزارش آزار است. اینکه چرا با وجود شیوع زیاد این آسیب اجتماعی و صدمات فراوان آن به نظم و امنیت اجتماعی هنوز هیچ راهکار جامع و قاطعی درباره آن اتخاذ نشده علل متفاوتی دارد از جمله اینکه پیوند و رابطه لازم بین مردم و مسئولان وجود ندارد. خواسته های زنان یا به کل در پیچ و خم های اداری و سیاسی گم می شود یا منویات و خواسته های گروههای سیاسی خاص به جای مطالبات زنان جا زده میشود.
در حال حاضر تنها مجرای آموزش صحیح و فرهنگسازی درباره آزار خیابانی فعالان حقوق زنان و فمینیست ها هستند که آنها هم بیشتر در مرکز و شهرهای بزرگ حضور دارند.
از طرفی دیگر شوراها نیز از جمله نهادهای انتخابی و دموکراتیک هستند که فاصله و رابطه نزدیک تری با مردم دارند. میتوان با انتقال دغدغه زنان درباره آزار جنسی در اماکن عمومی و وسایل نقلیه عمومی، آنها را مجاب کرد تا طرح و برنامه ای در این باره تهیه کنند.
زنان محروم از فضای عمومی و پیاده روی امن و راهکارهای ابتکاری
نمونه هایی از «دربست» سواری با راننده زن ثابت و آشنا مطرح شد که زنانی با رفاه نسبی آن را جایگزین امن تری برای پیاده روی در شهر میبینند چرا که میتوانند لحظاتی با پوشش، آرایش و سیگار و موزیک دلخواه خود تنها باشند و شهر را بگردند. این روایتها در عین جالب بودن، نشان دهنده این است که شهر به آن اندازه که از آن مردان است و هرزمان میتوانند خود را در هر نقطه شهر امن احساس کنند برای زنان چنین نیست و زنان در مکانها و زمانهای محدودی احساس امنیت میکنند و گاه برای این امنیت باید هزینه مالی و زمانی کنند و آن را بخرند، باشگاه ورزشی، پارک زنان، تاکسی دربست، کوپه دربست، راننده زن گرانتر،استفاده بیشتر از تاکسی به جای پیاده روی، … برای دمی آسایش و امنیت.